ΝΑΤΟ και Ρωσία βρέθηκαν αντιμέτωπες με απευθείας πολεμική σύγκρουση. Όλο το παρασκήνιο.
Την ώρα που η ευθύνη για το πλήγμα – με πύραυλο – σε πολωνικό έδαφος δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως (αν και όλα δείχνουν ότι ήταν Ουκρανικός) ο τρόπος με τον οποίο χώρες αντέδρασαν στο συμβάν ήταν αποκαλυπτικός, δείχνοντας τη διαίρεση που υπήρξε στους κόλπους του ΝΑΤΟ.
Ένας θερμός πόλεμος μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας αποφεύχθηκε επειδή οι ΗΠΑ έδειξαν ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση παρά τις… κραυγές Ζελένσκι και άλλων γερακιών του ΝΑΤΟ.
Αποφύγαμε τον πόλεμο στο «παρά 5»
Η Ουκρανία κατηγόρησε γρήγορα τη Ρωσία. Ο πρόεδρος Ζελένσκι έκανε λόγο για «ρωσική πυραυλική επίθεση κατά της συλλογικής ασφάλειας» και ως τέτοια «πολύ σημαντική κλιμάκωση».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα δήλωσε ότι είναι «θεωρία συνωμοσίας» να υποστηρίζει κανείς ότι οι πύραυλοι ήταν μέρος της ουκρανικής αεράμυνας.
Αυτού του είδους η ρητορική έχει αρχίσει να εξαντλεί την υπομονή ορισμένων δυτικών διπλωματών. Φοβούνται ότι η κατά καιρούς μαξιμαλιστική γλώσσα και οι απαιτήσεις του Κιέβου κινδυνεύουν να αυξήσουν τη λεγόμενη «κόπωση της Ουκρανίας» μεταξύ των συμμάχων.
Τα κράτη της Βαλτικής που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή με τη Ρωσία έσπευσαν να καλέσουν τη συλλογική άμυνα του ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναουσέντα δήλωσε στο Twitter: «Κάθε σπιθαμή του εδάφους του ΝΑΤΟ πρέπει να υπερασπιστεί!».
Άλλοι είπαν ότι το περιστατικό κατέστησε αναγκαία την ακόμη μεγαλύτερη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Ο υπουργός Άμυνας της Λετονίας, Άρτις Πάμπρικς, υποστήριξε ότι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να παράσχει περισσότερα μέσα για την αεράμυνα της Πολωνίας και «μέρος του εδάφους της Ουκρανίας». Η Κάγια Κάλας, πρωθυπουργός της Εσθονίας, δήλωσε ότι η Δύση θα πρέπει να παράσχει στην Ουκρανία περισσότερη στρατιωτική, ανθρωπιστική και οικονομική στήριξη.
Αντίθετα, η αρχική αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλων δυτικών χωρών ήταν να καλέσουν σε ηρεμία και να περιμένουν να εκτυλιχθούν τα γεγονότα.
Υπήρχε σαφής επιθυμία να αποφευχθεί οποιαδήποτε κλιμάκωση που θα μπορούσε να συνεπάγεται μια συλλογική στρατιωτική απάντηση του ΝΑΤΟ. Αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν από τους πρώτους που υπέθεσαν ότι οι πύραυλοι αποτελούσαν μέρος της ουκρανικής αεράμυνας.
Αυτό που δείχνει αυτό το περιστατικό είναι ότι στον πόλεμο συμβαίνουν λάθη. Ορισμένα από τα πυραυλικά συστήματα που χρησιμοποιήθηκαν είναι απαρχαιωμένα. Δεδομένης της κλίμακας των πυραυλικών πληγμάτων, είναι ίσως περίεργο που κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί.
Αλλά τα γεγονότα των τελευταίων 24 ωρών υποδηλώνουν ότι αν ο πόλεμος ερχόταν και πάλι πιο ουσιαστικά στο έδαφος του ΝΑΤΟ, η αντίδραση ίσως να μην ήταν τόσο ομοιόμορφη και ενιαία όσο κάποιοι θα περίμεναν.
Το χρονικό της κρίσης
Ήταν 3:40 μ.μ. την Τρίτη 15 Νοεμβρίου, στο χωριό Przewodow, 500 κατοίκων, που βρίσκεται έξι χιλιόμετρα από τα ουκρανικά σύνορα στην περιοχή Hrubieszow της Πολωνίας. Ένα όχημα που κινούνταν εντός αγροκτήματος χτυπήθηκε από βλήμα που άφησε έναν κρατήρα διαμέτρου περίπου πέντε μέτρων και βάθους δύο μέτρων. Δύο άνδρες σκοτώθηκαν, ενώ μάρτυρες ανέφεραν ότι άκουσαν «δύο εκρήξεις» .
Η περιοχή του συμβάντος αποκλείστηκε γρήγορα από την αστυνομία και τον πολωνικό στρατό. Οι ερευνητές εστάλησαν στον τόπο του συμβάντος. Μία σημαντική κρίση μολις είχε ξεκινήσει.
Το περιστατικό λαμβάνει χώρα ενώ η Ρωσία εξαπέλυε ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στην Ουκρανία εκείνη την ημέρα από την έναρξη του πολέμου.
Ενενήντα πύραυλοι εκτοξεύτηκαν πράγματι σε 17 ουκρανικές περιοχές, μεταξύ των οποίων και το Λβιβ, που συνορεύει με την Πολωνία.
Ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του και έξι τραυματίστηκαν από τους βομβαρδισμούς, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές, ενώ καταστράφηκαν 30 υποδομές, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων κρίσιμων, σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Ντένις Μοναστίρσκι.
Σχεδόν κορεσμένη, η ουκρανική αντιαεροπορική άμυνα θα κατάφερνε ωστόσο να καταρρίψει 70 πυραύλους, σύμφωνα με τον αναπληρωτή διευθυντή του προεδρικού υπουργικού συμβουλίου Κίρλο Τιμοσένκο.
Γύρω στις 6 το απόγευμα της Τρίτης, εικόνες του κρατήρα και του κατεστραμμένου οχήματος στο πολωνικό έδαφος άρχισαν να κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα και τα μέσα ενημέρωσης επικαλέστηκαν το ίχνος ρωσικού πυραύλου.
Εξαρχής εξετάζονται δύο σενάρια: αυτή μιας κακώς υπολογισμένης ρωσικής βολής - ορισμένοι ρωσικοί πύραυλοι είναι λιγότερο ακριβείς - ή μια βολή από την ουκρανική αντιαεροπορική άμυνα για την κατάρριψη ρωσικού πυραύλου κρουζ.
Ένα χτύπημα από έναν «ρωσικής κατασκευής πύραυλο»
Στο Κίεβο, ο υπουργός Εξωτερικών, Ντμίτρο Κουλέμπα, διέψευσε αμέσως την εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο πύραυλος θα μπορούσε να είναι ουκρανικός και κατήγγειλε «ρωσική χειραγώγηση» .
Παράλληλα, σε ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Άμυνας καυτηριάστηκαν «οι δηλώσεις πολωνικών μέσων ενημέρωσης και αξιωματούχων σχετικά με την υποτιθέμενη εκτόξευση «ρωσικών» πυραύλων κοντά στο χωριό Przewodów» που περιγράφονται ως «σκόπιμη πρόκληση με στόχο την κλιμάκωση της έντασης» .
«Δεν υπήρξαν πλήγματα κατά στόχων κοντά στα σύνορα μεταξύ της Ουκρανίας και του πολωνικού κράτους από ρωσικά όπλα», επέμεινε η Μόσχα.
Η Μόσχα συνηθίζει να αρνείται συστηματικά κάθε ευθύνη όταν ρωσικοί πύραυλοι προκαλούν θύματα μεταξύ των αμάχων. Η Ρωσία έχει επίσης αρνηθεί τις κατηγορίες της Μολδαβίας, η οποία λέει ότι ρωσικοί πύραυλοι έχουν παραβιάσει επανειλημμένα τον εναέριο χώρο της από τις 24 Φεβρουαρίου, όταν άρχισε ο πόλεμος, πριν πέσουν στην Ουκρανία.
Στο τελευταίο τέτοιο περιστατικό στις 31 Οκτωβρίου, ένας ρωσικός πύραυλος που καταρρίφθηκε από την Ουκρανία συνετρίβη σε ένα χωριό στη βόρεια Μολδαβία, προκαλώντας ζημιές αλλά όχι θύματα.
Στις 7 το απόγευμα στη Βαρσοβία, αντιδρώντας σε μια κατάσταση πρωτοφανή και σοβαρή για μια χώρα του ΝΑΤΟ, ο εκπρόσωπος της πολωνικής κυβέρνησης, Πιοτρ Μίλερ, ανακοίνωσε την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας «λόγω της κατάστασης κρίσης».
Η συνεδρίαση αυτή θα είναι ιδιαίτερα μακρά -σχεδόν τρεις ώρες- και θα ακολουθήσει έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών. Τα μεσάνυχτα, το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών δημοσίευσε ένα δελτίο Τύπου που έκανε λόγο για χτύπημα από «πύραυλο ρωσικής κατασκευής» και ανακοίνωσε την κλήση του πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Δεν υπάρχουν «αδιαμφισβήτητες αποδείξεις»
Τα μεσάνυχτα, στο τέλος του συμβουλίου έκτακτων υπουργών, ο επικεφαλής της κυβέρνησης Ματέους Μοραβιέτσκι δήλωσε ότι οι αρχές αποφάσισαν να αυξήσουν το επίπεδο ετοιμότητας ορισμένων μονάδων των ενόπλων δυνάμεων. «Εργαζόμασταν για να διαλευκάνουμε όλα τα πιθανά αίτια, με τους διεθνείς εμπειρογνώμονες τους οποίους καλέσαμε να συνεργαστούν με τις ομάδες μας», διευκρινίζει, καλώντας «όλους τους συμπατριώτες [του] να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους μετά από αυτή την τραγωδία. Ας είμαστε προσεκτικοί και ας μην αφήσουμε τους εαυτούς μας να χειραγωγηθούν».
Στον απόηχο, ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι αναμένει «ρωσικές προπαγανδιστικές επιθέσεις. Ας γνωρίζουμε ότι το χάος, η χειραγώγηση και η παραπληροφόρηση είναι όπλα που χρησιμοποιεί η Μόσχα».
Προσεκτικός, ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα παραδέχεται από την πλευρά του, γύρω στη μία τα ξημερώματα, ότι δεν υπάρχουν «αδιαμφισβήτητες αποδείξεις» για την προέλευση της εκτόξευσης του πυραύλου που παραμένει «πολύ πιθανόν ρωσικής κατασκευής» και ότι «οι αναλύσεις συνεχίζονται».
Ο αρχηγός του κράτους θεωρεί ότι πρόκειται για ένα «μεμονωμένο» περιστατικό και επισημαίνει ότι η Πολωνία «πολύ πιθανόν» ετοιμάζεται να ζητήσει την εφαρμογή του άρθρου 4 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου της Συμμαχίας που θα συνεδριάσει την επόμενη ημέρα.
Το άρθρο αυτό ορίζει ότι μπορούν να διοργανώνονται διαβουλεύσεις όταν ένα μέλος θεωρεί ότι απειλείται η «εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του».
Διάθεση για χρονοτριβή
Ο κίνδυνος μιας περιφερειακής κλιμάκωσης είναι αυξημένος, στην περίπτωση που ένας ρωσικός πύραυλος είχε όντως πλήξει για πρώτη φορά μια χώρα του ΝΑΤΟ που στηρίζει σταθερά την Ουκρανία και η οποία έχει εδώ και καιρό θυελλώδεις σχέσεις με τη Μόσχα.
Ο υπουργός Άμυνας της Λετονίας Άρτις Πάμπρικς σχολιάζει: «Η Λετονία καταδικάζει αυτό το έγκλημα».
Επιδιώκοντας να κινητοποιήσει και άλλους κατά της Μόσχας, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι λέει ότι το «χτύπημα» στην Πολωνία είναι ένα «μήνυμα» της Ρωσίας προς την G20, σύνοδος της οποίες ήταν ακόμη σε εξέλιξη στο Μπαλί της Ινδονησίας.
Συγκεντρωμένοι ιδίως για να συζητήσουν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι ηγέτες τωμ G20 αιφνιδιάζονται από το περιστατικό στην Πολωνία. Ο Τζο Μπάιντεν ξυπνάει τη νύχτα από τη συνοδεία του για να ενημερωθεί για την κατάσταση. Ο Αμερικανός πρόεδρος και οι ομόλογοί του από το ΝΑΤΟ και τους G7 που βρίσκονται στην Ινδονησία συναντώνται επειγόντως στο ξενοδοχείο του, πριν ακόμη αρχίσουν εκ νέου τις εργασίες τους οι είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη.
Στην έξοδο του μεγάλου σαλονιού που φιλοξένησε τη συνάντηση, ο Τζο Μπάιντεν αξιολογεί ως «απίθανο» ότι τα βλήματα προήλθαν από τη Ρωσία.
Λίγο αργότερα, εκδίδεται κοινό δελτίο Τύπου για την υποστήριξη της Πολωνίας, το οποίο όμως αντανακλά και την επιθυμία για χρονοτριβή, καθώς η προέλευση των πυραύλων που έπληξαν πολωνικό έδαφος δεν είναι ξεκάθαρη σε αυτή τη φάση.
«Προσφέρουμε την πλήρη υποστήριξη και βοήθειά μας στη συνεχιζόμενη έρευνα στην Πολωνία» , αναφέρουν οι ηγέτες των G20, οι οποίοι διευκρινίζουν ότι «συμφώνησαν να παραμείνουν σε στενή επαφή προκειμένου να καθορίσουν τα κατάλληλα επόμενα βήματα καθώς η έρευνα εξελίσσεται».
Οι συμμετέχοντες, παράλληλα, καταγγέλλουν τα χτυπήματα που πραγματοποιήθηκαν τις τελευταίες ώρες στην Ουκρανία, εναντίον μη στρατιωτικών υποδομών παραγωγής ενέργειας. Όλοι συμφωνούν στην ανάγκη διεξαγωγής έρευνας το συντομότερο δυνατό.
Η εκτόξευση ενός πυραύλου από την ουκρανική αεράμυνα
Ως εκ τούτου, απαιτείται προσοχή. «Λέμε ότι πρέπει να εξεταστούν τα γεγονότα με μεγάλη ακρίβεια. Είναι ένα θέμα για το οποίο δεν μπορεί κανείς να κάνει λάθος» , υπογραμμίζει το περιβάλλον του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν.
«Σε αυτό το συγκεχυμένο πλαίσιο, το πρώτο πράγμα είναι να πάμε και να δούμε τι ακριβώς συνέβη. Γνωρίζουμε ότι ένας πύραυλος έπεσε στην Πολωνία, αλλά δεν θα κάνουμε εικασίες για την προέλευση του πυραύλου» , διαβεβαιώνει η ίδια πηγή, χωρίς να αποκλείει εκ των προτέρων την υπόθεση ότι προήλθε από την Ουκρανία.
Στο Παρίσι, υπενθυμίζεται ότι η προσέγγιση των συμμάχων της Ουκρανίας από το ξέσπασμα της ρωσικής εισβολής είναι διττή: πρόκειται για την υποστήριξη του Κιέβου, με κάθε μέσο, για όσο διάστημα χρειαστεί, χωρίς να προχωρήσουν σε πόλεμο με τη Ρωσία.
«Δεν πρέπει να υπάρξει κλιμάκωση. Το θέμα δεν είναι να πάμε σε πόλεμο με τη Ρωσία. Υπάρχουν πολλά άλλα μέσα που βοηθούν στην οργάνωση της αλληλεγγύης με την Ουκρανία. Και στην προκειμένη περίπτωση, εναπόκειται στην Πολωνία να πει ποια θα είναι τα αιτήματά της».
Ενώ για την Τετάρτη είχε προγραμματιστεί συνάντηση του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, σε επίπεδο πρεσβευτών των κρατών μελών, ο Τζο Μπάιντεν ενημέρωσε τελικά τα μέλη της G7 και της Συμμαχίας ότι η έκρηξη στην Πολωνία προκλήθηκε από την εκτόξευση ουκρανικού αντιαεροπορικού πυραύλου.
