Του Νίκου Καραχάλιου
Το κομματικό φαινόμενο στην Ελλάδα, έχει ως κύρια αναφορά του τις εκλογικές αναμετρήσεις. Για να έρθουμε στο διά ταύτα, που είναι το forecasting για τις επερχόμενες εκλογές, θα «χτίσουμε» πρώτα μια αναλυτική βάση στην τελευταία 7ετία, καθώς από το 2015 τίθεται το πλαίσιο του MATRIX που ζούμε σήμερα (αρχηγοί, κόμματα, θέσεις, κ.λπ.)
Η εκλογική ανάλυση διαφέρει από τη δημοσκοπική κυρίως ως προς το βάθος του χρόνου αλλά και γιατί αναφέρεται σε δεδομένα (non disputed data) και όχι σε προβλέψεις temporary data που έχουν ευμετάβλητο, γι’ αυτό και προσωπικό χαρακτήρα. Οι εκλογές μελετούν διαχρονικά μια περίοδο, ενώ οι δημοσκοπήσεις είναι όπως λέει το πασί κλισέ «φωτογραφίες της στιγμής», όμως πολλές μαζί συγκροτούν ένα «video» της περιόδου, γι’ αυτό και επιλέξαμε τα FORUM Poll of Polls να εξετάζουν 3μηνες χρονοσειρές μετρήσεων που έχουν μια κάποια μεγαλύτερη αξία.
Επομένως οι εκλογές του 2019 θα είναι το σημείο αναφοράς μας, αλλά το γενικό πλαίσιο για την ανάλυση/πρόβλεψη των εκλογών του 2022-23 πρέπει να είναι οι εθνικές αναμετρήσεις από το 2015 και μετά. (Η σειρά αυτών των κειμένων έχει έναν εκλαϊκευτικό χαρακτήρα, αλλιώς στα σοβαρά κομματικά επιτελεία συμπεριλαμβάνουμε πλήθος data και βέβαια και τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές.
ΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ
Αν πάρουμε το ’19 ως εκκίνηση, εκεί παρατηρούμε πως τα κόμματα στην Ελλάδα μπορούν να χωριστούν σήμερα σε 4 ομάδες:
1η ομάδα: Τα δύο «κόμματα εξουσίας» (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ)
2η ομάδα: Τα «μικρότερα κοινοβουλευτικά κόμματα» (ΚΚΕ, ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ, Μέρα25, Ελληνική Λύση)
3η ομάδα: Τα «πολύ μικρά» εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, που συμμετείχαν στις εκλογικές αναμετρήσεις και ήταν συνολικά μόλις 15 το’19 και άλλα 23 το ’15. Το ενδιαφέρον είναι ότι στις εκλογές του ’19, συμμετείχαν μόνο 21 κόμματα εκ των οποίων μόνο ένα (Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή 2,93%) τοποθετείτο δεξιότερα της ΝΔ, δύο στο χώρο του Κέντρου (Ένωση Κεντρώων 1,29%, και Δημιουργία Ξανά 0,74%). Ενώ τα άλλα υπόλοιπα κινήθηκαν στο χώρο της Αριστεράς), με σημαντικότερα την Πλεύση Ελευθερίας (1,47%) το ΕΠΑΜ-ΑΚΚΕΛ (0,50%), την ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥΑ (),41%) και τη Λαϊκή Ενότητα (0,28%).
ΠΩΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΗΣ 4ΕΤΙΑΣ 2015-2019
Α. Κόμματα Εξουσίας: ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΣΥΡΙΖΑ
Νίκες - Ήττες
Σημειώθηκαν 2 νίκες του ΣΥΡΙΖΑ (εντός διαστήματος 9 μηνών) και 1 νίκη της ΝΔ. Το High Score των αναμετρήσεων σημείωσε η ΝΔ με 39,85 (΄19), ενώ το αντίστοιχο του ΣΥΡΙΖΑ ήταν το 36,34% του ΄15.
Α1. ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΗΣ ΝΔ:
Σε επίπεδο ποσοστών έχει κυμανθεί από το 27,81% έως 38,95%.
Μια διακύμανση εύρους 12,04 μονάδων, διάστημα διψήφιο γι’ αυτό και διόλου ασήμαντο.
Ο εκλογικός Μ.Ο. ποσοστών 4ετίας της ΝΔ είναι 31,91%.
Σε ψήφους το άνω όριο είναι οι 2.251.618 του ’19 και το κάτω όριο οι 1.718.694 του ’15. (Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου ’15 οι ψήφοι της ΝΔ ήταν 1.526.400, με ποσοστό 28,09).
Ο εκλογικός Μ.Ο. ψήφων της ΝΔ είναι 1.832.333.
Α2. ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ:
Η πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς πέτυχε το υψηλότερο ποσοστό που έχει ιστορικά σημειώσει κόμμα του χώρου αυτού τον Ιανουάριο του 2015 με 36,34%, ενώ τον Ιούλιο του ’19 «κρατήθηκε» στο διόλου αμελητέο 31,53%.
Η διακύμανση των ποσοστών του 4,81 (άνω και κάτω όρια), είναι σχεδόν 2,5 φορές μικρότερη από τη διακύμανση της ΝΔ!
Ο εκλογικός Μ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ είναι 34,49%!
Σε αριθμό ψήφων το εύρος ήταν από 2.245.978 το ’15 και σε 1.781.057 το ’19.
Αξίζει να σημειώσουμε πως ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται πιο «χαλαρό» κόμμα -ως κομματική οργάνωση- η εκλογική βάση του δεν είναι καθόλου ασταθής, αντίθετα φαίνεται πιο συμπαγής από αυτή της ΝΔ!
Αν συγκρίνουμε τον Μ.Ο. των εκλογικών ποσοστών των δύο κομμάτων, η ΝΔ σημειώνει Μ.Ο. 31,91% και ο ΣΥΡΙΖΑ 34,4%. Δηλαδή, το κόμμα της Κεντροαριστεράς υπερέχει κατά 2,5 μονάδες αυτού της Κεντροδεξιάς. Εύρημα τουλάχιστον ανησυχητικό για το σημερινό επιτελείο του Μαξίμου αφού οι αντίπαλοι υπερέχουν σε έναν κρίσιμο δείκτη αυτόν που ονομάζεται ELECTORAL RESILIENCE ή ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ.
ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ SCORE ΝΔ vs ΣΥΡΙΖΑ
Την τελευταία 10ετία 2009-2019 σημειώθηκαν σχεδόν διπλάσιες διαφορές στα εκλογικά αποτελέσματα συγκριτικά με την14ετία 1993-2007. Με τη διαφορά ότι το ρόλο του ΣΥΡΙΖΑ τον έπαιζε το ΠΑΣΟΚ.
Η μέγιστη διαφορά ήταν το +9,53% υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ το ’15 και η ελάχιστη το -7,35% της ΝΔ τον Σεπτέμβριο του 2015.
Το ενδιαφέρον θα ήταν να μπορούσαμε μέσω ενός συνδυασμού στοιχείων Exit Poll και ποιοτικών ερευνών να προσδιορίζαμε τη σύνθεση των «μετακινούμενων» ψηφοφόρων, αυτών που κρίνουν και τις εκλογές. Συνηθίζουμε να τους προσδιορίζουμε ως «κεντρώους» ή οπαδούς του «μεσαίου χώρου», “tactical” or “Swing” Voters. Νομίζω πως οι χαρακτηρισμοί αυτοί (ιδίως οι ιδεολογικοπολιτικοί) είναι υπεραπλουστευτικοί και παντελώς αναντίστοιχοι με το Πολιτικό ZEITGEIST, το πνεύμα των καιρών και τις ραγδαίες κοινωνικοπολιτικές μεταβολές της Post Covid εποχής.
Omini ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
Το δικομματικό φαινόμενο παραμένει ισχυρό στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει -ακόμη- ο κατακερματισμός που συναντάμε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ούτε τα θηριώδη -σχεδόν απόλυτα αθροίσματα- του +80% που κυριάρχησαν κατά τη μεγαλύτερη περίοδο της Μεταπολίτευσης. Ίσως, οι επόμενες εκλογές, οι πρώτες της απλής αναλογικής να σημάνουν εκτός από τη dejuve και τη de facto έναρξη μιας νέας εκλογικής εποχής, της εποχής του ΠΟΛΥΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΥ.
Πιο πρόσφατα το εύρος του δικομματισμού μετά την «κατάρρευση» του Μαΐου του ’12 των Μνημονίων (max -30% οι δύο «μεγάλοι») κυμάνθηκε από 71,38% max έως 63,55% min.
Ο Μ.Ο. του δικομματισμού είναι 66,36%.
Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση της εκλογικής συμπεριφοράς των μικρότερων κομμάτων (Β’ ενότητα) και των εκτός Βουλής (Γ’ ενότητα), αξίζει να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην περιβόητη «αποχή» και το αντίθετό της, τη «συμμετοχή». Οι αναλύσεις γίνονται επί ενός εκλογικού σώματος που άγγιξε το ’19 τα 10 εκατομμύρια πολίτες (9.984.934). Το φαινόμενο αυτό θα πρέπει να αναλυθεί διεξοδικά καθώς κατά τη γνώμη μας είναι ένα από τα πιο κρίσιμα -αν όχι το κρισιμότερο κλειδί των επερχόμενων εκλογών.
Η συμμετοχή κυμάνθηκε από min 56,16% έως 63,94% (Ιανουάριος ΄15) και Μ.Ο. 59,29%.
2019 ψήφισαν 5.769.644
Σεπτέμβριο 2015 ψήφισαν 1.567.930
Ιανουάριο 2015 ψήφισαν 6.330.356
Μ.Ο. ψηφισάντων: 5.889.310
Μέσο ποσοστό αποχής 40,71%
Το παράδοξο του πιο σταθερού, αλλά και «αόρατου» δείκτη
Ο πιο «σταθερός» των εκλογικών δεικτών είναι παραδόξως και ο πιο απροσδιόριστος. Η de facto λευκή/άκυρη ψήφος κυμάνθηκε από 2,08% έως 2,42% και Μ.Ο. 2,28%, ενώ σε ψήφους τα νούμερα ήταν από 120.17 έως 149.484 και μέσο όρο 134.718.
Στο κατακερματισμένο κομματικό μας τοπίο, φαίνεται πως η «αρνητική/αντισυστημική» ψήφος εκδηλώνεται μέσω της υποστήριξης πολύ μικρών κομμάτων που ως συλλέκτες μηνυμάτων, ενίοτε ξεπερνούν και το εκλογικό όριο του 3%, αφού κάνουν το «εκλογικό αγροτικό» τους επί μακρόν στη «ζώνη του εκλογικού λυκόφωτος» όπως π.χ. η Ένωση Κεντρώων του Βασίλη Λεβέντη, ή το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής.
Τέλος αξιοσημείωτη παρατήρηση, αλλά και «μάντης κακών» είναι ότι , 2 στα 3 σκορ της ΝΔ είχαν τον αριθμό 2 μπροστά, (δηλαδή δεν ξεπέρασε η ΝΔ το 30%), εν αντιθέσει με τον ΣΥΡΙΖΑ που είχε 3/3 με +30%.
ΜΙΚΡΑ ΑΛΛΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2015-2019
1. Ο μίνι ή «μικρός δικομματισμός» της 4ετίας ’15-’19 φαίνεται πως αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του εκλογικού μας χάρτη.
2. 2 στους 3 ψηφοφόρους (66,36%) εξακολουθούν να επιλέγουν τα φερόμενα ως «κόμματα εξουσίας».
3. «Αόρατο» είναι το μεγαλύτερο κόμμα της Χώρας το κόμμα της αποχής. Δεν έχει πέσει κάτω από 37% και με μέσο όρο 40,71%, υπερβαίνει το μέγιστο ποσοστό της νίκης που σημείωσε η ΝΔ το 2019 (39,85%).
4. Το πολυσυζητημένο «κόμμα του καναπέ», «η παράταξη της αδράνειας», κ.λπ., θα κρίνει εν πολλοίς αυτή τη φορά εκτός από το νικητή και το εκλογικό αποτέλεσμα αλλά και το αν θα έχουμε Β’ Κυριακή ή όχι. Από πού θα προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος του; Θα «μειωθεί» η αποχή λόγω της όποιας διευκόλυνσης της ψήφου των Αποδήμων; Αυτά είναι ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν στο εγγύς μέλλον.
5. Αν συγκρίνει κανείς τα δημοσκοπικά αποτελέσματα της τελευταίας 3ετίας με το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα του ’19, θα είναι «σαν να μην πέρασε μια μέρα» από τις 7 Ιουλίου του ’19.
6. Το παράδοξο που θα πρέπει να απασχολήσει τους επιτελείς του Μαξίμου και τους εκλογολόγους της Πειραιώς, είναι πως ο κατ’ αυτούς «εξαφανισμένος» ΣΥΡΙΖΑ («δεν υπάρχει αντιπολίτευση» μηρυκάζουν για τα προβατάκια του ΣΚΑϊ καθημερινά), μοιάζει με υποβρύχιο που όχι μόνο δεν γέρνει, αλλά έχει σταθεροποιηθεί σε Μ.Ο. εκλογικών ποσοστών, υψηλότερων κατά 2,5% της ΝΔ (34,44% ΣΥΡΙΖΑ, 31,51% ΝΔ Μέσοι Όροι).
7. Το 1/3 – 1/4 του εκλογικού σώματος που επιλέγει μικρότερα κόμματα δεν φαίνεται να εξαντλεί τη δυναμική του. Αντίθετα, θα βρει πρόσφορο έδαφος έκφρασης με την απλή αναλογική που θα ισχύσει από τις επόμενες εκλογές…
8. Στα «μικρά κόμματα» αυτά που αποκλίνουν κεντροαριστερά αθροίζουν σχεδόν διπλάσια από τα κεντροδεξιά. Θα αντέξουν το διπολισμό και την πίεση ή όχι; Επίσης, θα λειτουργήσουν ως εφεδρείες ψήφων, ως extra δεξαμενές για ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ ή τελικά θα τους παρασύρουν σε κεντρόφυγες τάσεις;
9. Τα πολύ μικρά κόμματα που συνήθως μένουν εκτός Βουλής κυμαίνονται σε χαμηλές επιδόσεις αλλά ο διαφαινόμενος κατακερματισμός/πληθωρισμός τους «πατάει» σε ένα Μ.Ο. ~ 7% και θα έχει ανοδική πορεία για δύο λόγους:
α) και εξαιτίας της απλής αναλογικής και
β) και η «καταγωγή» τους από τα Κεντροδεξιά του πολιτικού φάσματος τα διευκολύνει όταν είναι Κ/Α κυβέρνησης επί +3 χρόνια στο τιμόνι της χώρας.
10. Το 63,55% που σκόραρε ο δικομματισμός το ’15 σε συνδυασμό με τις μεγάλες και βίαιες αποσυσπειρώσεις της εποχής των Αγανακτισμένων και των Μνημονίων, μάλλον είναι καμπανάκι κινδύνου για τους μεγάλους.
11. Τέλος, έχουν ήδη παρέλθει 1000 ημέρες κυβέρνησης Μητσοτάκη. Από μόνος του ο χρόνος αυτός είναι υπερεπαρκής για να συσσωρεύσει αρνητικά «υπόγεια ρεύματα». Οι δεξαμενές της δυσαρέσκειας είναι προς το παρόν αδιαμόρφωτες σε κοινωνικό επίπεδο και πολιτική/κομματική έκφραση. Υπάρχουν όμως 3 μεγάλες κρίσεις εν εξελίξει οι οποίες έχουν οδηγήσει σε μεγάλες ρήξεις εξαιτίας ρήξης χωρίς εκφραστή! α) Covid – εμβόλια, β) Εθνικά – Ελληνοτουρκικά και γ) ακρίβεια / ενεργειακή κρίση. Γι’ αυτό και επειδή η πολιτική απεχθάνεται το κενό, αναμένονται εξελίξεις.
12. Η Χρυσή Αυγή που εξέφραζε σε μεγάλο βαθμό το ακροδεξιό ακροατήριο φαίνεται πως μπορεί είτε να κατέβει διασπασμένη είτε να μην της επιτραπεί να «κατέβει» /συμμετάσχει καθόλου στις εκλογές. Πώς και πού θα κινηθεί αυτό ο κόσμος, που οριακά δεν πέρασε το κατώφλι του 3%, το ’19 (2,93% - 165.620 ψήφοι), ενώ δύο φορές σημείωσε το ’15 αξιοπρόσεκτες επιδόσεις, (6,28% τον Ιανουάριο και 6,99% τον Σεπτέμβριο);
Θα προστεθούν οι «άστεγοι» σκληροί της Δεξιάς στην Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, ή θα τους πάρει κοντά του το τρίδυμο Θάνου Τζήμερου, Φαήλου Κρανιδιώτη και Κωνσταντίνου Μπογδάνου;
Στον μεν πρώτο σενάριο το προσωποπαγές κόμμα Βελόπουλου μπορεί να πλησιάσει διπλάσιο ποσοστό, στη δε δεύτερη «Εθνική Δημιουργία» να πετύχει το στόχο της εισόδου στη Βουλή, ο οποίος σήμερα φαίνεται μακρινός…
