Ήταν Δεκέμβριος του 2020 όταν εντοπίστηκε στην Ινδία για πρώτη φορά η μετάλλαξη Δέλτα του κορονοϊού. Από τότε έχει “σαρώσει” όλο τον πλανήτη και έχει κυριαρχήσει πλήρως, με την ταχεία εξέλιξη του ιού να έχει δώσει τη θέση της σε μια κατάσταση ηρεμίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το 99,5% όλων των γονιδιωματικών αλληλουχιών του covid-19 που αναφέρονται σε δημόσιες βάσεις δεδομένων είναι Δέλτα.
Ενώ νέα στελέχη συνέχισαν να εμφανίζονται, όπως το πρόσφατο AY. 4.2 ή η παραλλαγή Δέλτα+ στο Ηνωμένο Βασίλειο, την οποία οι επιστήμονες εκτιμούν ότι είναι 10-15% πιο μεταδοτική αν και δεν υπάρχουν ακόμη ακριβή στοιχεία για αυτό, είναι σχεδόν πανομοιότυπα με την παραλλαγή Δέλτα.
Αλλά ο λόγος που επιστήμονες εξακολουθούν να σαρώνουν βάσεις δεδομένων κάθε εβδομάδα είναι να προσπαθήσουν να προβλέψουν τι μπορεί να ακολουθήσει. Είναι πραγματικά η Δέλτα το τέλος του κορονοϊού ή κάτι πιο δυσοίωνο διαφαίνεται στο μέλλον; Είναι ένα ερώτημα στο οποίο κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για την απάντηση.
Μια πιθανότητα είναι ότι μετά τα αρχικά μεγάλα άλματα στη γενετική του αλληλουχία, που προκάλεσαν πρώτα την Άλφα και μετά την Δέλτα, ο Sars-CoV-2 θα μεταλλαχθεί τώρα αργά και σταθερά, τελικά θα ξεφύγει από τα σημερινά εμβόλια, αλλά μόνο αν έχει πολυετή παρουσία. Ενώ αυτές οι προβλέψεις είναι ως επί το πλείστον εικασίες, ορισμένοι το αντιλαμβάνονται ως το πιο πιθανό σενάριο.
“Αναμένω ότι το είδος της εξέλιξης που θα δούμε είναι περισσότερο αυτό που ονομάζουμε αντιγονική μετατόπιση, κατά την οποία ο ιός εξελίσσεται σταδιακά για να ξεφύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα”, δήλωσε στον Guardian ο Francois Balloux, διευθυντής του Ινστιτούτου Γενετικής UCL. “Για τη γρίπη και άλλους κορονoϊούς που γνωρίζουμε πολύ καλά, χρειάζονται περίπου 10 χρόνια για να συσσωρεύσει ο ιός αρκετές αλλαγές ώστε να μην αναγνωρίζονται από τα αντισώματα στο αίμα”.
Αλλά η εναλλακτική είναι η ξαφνική εμφάνιση ενός εντελώς νέου στελέχους, με μεταδοτικότητα, μολυσματικότητα ή ανοσοδιαφυγή που θα αλλάξει εξ ολοκλήρου την κατάσταση. Ο Ravi Gupta, καθηγητής κλινικής μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, αναφέρεται σε αυτά τα στελέχη ως “σούπερ παραλλαγές” και λέει ότι είναι 80% σίγουρος ότι θα εμφανιστεί μία. Το ερώτημα είναι πότε.
“Έχουμε μια πανδημία Δέλτα αυτή τη στιγμή”, τόνισε ο Gupta. “Η νέα παραλλαγή Δέλτα+ είναι σχετικά αδύναμη σε σύγκριση με το είδος της μετάλλαξης για την οποία μιλάω. Έχει δύο μεταλλάξεις από το στέλεχος Δέλτα, δεν νομίζω ότι είναι τόσο ανησυχητικές και δεν έχει εξαπλωθεί σε μεγάλο βαθμό σε άλλες χώρες. Αλλά είναι αναπόφευκτο ότι θα υπάρξει μια άλλη σημαντική παραλλαγή τα επόμενα δύο χρόνια και θα ανταγωνιστεί τη Δέλτα και μπορεί να την ξεπεράσει”.
Πώς μπορεί να προκύψει η “σούπερ παραλλαγή”
Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, οι επιδημιολόγοι άρχισαν να παρατηρούν σημάδια ενός ανησυχητικού φαινομένου που είναι γνωστό ως ανασυνδυασμός ιών, στο οποίο διαφορετικές εκδόσεις του Sars-CoV-2 αντάλλαξαν μεταλλάξεις και συνδυάστηκαν για να σχηματίσουν ένα εντελώς νέο στέλεχος.
Ευτυχώς, ο Gupta λέει ότι ο ανασυνδυασμός δεν φαίνεται να είναι τόσο συνηθισμένος, αλλά παραμένει μια εφικτή πηγή μιας νέας σούπερ παραλλαγής, ιδιαίτερα σε μέρη του κόσμου όπου αρκετά μεγάλα ποσοστά του πληθυσμού παραμένουν ανεμβολίαστα και τα ιικά στελέχη μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα.
Ο δεύτερος τρόπος είναι μια σειρά από σημαντικές μεταλλάξεις, που είτε θα καταλήξουν σε μια πολύ βελτιωμένη έκδοση της Δέλτα είτε σε κάτι πολύ διαφορετικό. Θεωρείται ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για να συμβεί αυτό.
Τις τελευταίες εβδομάδες, προέκυψαν ανησυχίες ότι η χρήση νέων αντιικών χαπιών, ιδιαίτερα της μολνοπιραβίρης της Merck, θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτό ενθαρρύνοντας ενεργά την εξέλιξη του Sars-CoV-2. Το Molnupiravir δρα παρεμβαίνοντας στην ικανότητα του ιού να πολλαπλασιάζεται, γεμίζοντας το γονιδίωμά του με μεταλλάξεις έως ότου δεν μπορεί πλέον να αναπαραχθεί. Μερικοί ιολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι εάν κάποιο από αυτούς τους μεταλλαγμένους ιούς επιζήσει και εξαπλωθεί σε άλλους, θα μπορούσε θεωρητικά να τονώσει την εμφάνιση νέων παραλλαγών. Άλλοι αναγνωρίζουν ότι, αν και αξίζει να παρακολουθείται, δεν είναι τόσο ανησυχητικό ώστε να αρνηθούμε στους βαρέως πάσχοντες ασθενείς ένα δυνητικά σωτήριο φάρμακο.
Νωρίτερα το τρέχον έτος ο Gupta δημοσίευσε μελέτη, σύμφωνα με την οποία αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να συμβεί σε βαριά άρρωστους ασθενείς στους οποίους είχε χορηγηθεί πλάσμα με αντισώματα που θανατώνουν τον ιό. Επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν μπορούσε ακόμα να διώξει τον ιό, έμαθε να μεταλλάσσεται γύρω από αυτά τα αντισώματα. Εικάζεται ότι η ευρεία χρήση πλάσματος στις αρχές της πανδημίας ήταν υπεύθυνη για την εμφάνιση παραλλαγών.
Τι γίνεται με τα εμβόλια
Οι επιδημιολόγοι προσπαθούν τώρα να μοντελοποιήσουν πώς μπορεί να μοιάζει μια νέα σούπερ παραλλαγή. Μέχρι στιγμής, οι σημαντικές αλλαγές στον ιό έχουν συμβάλει στην αύξηση της μεταδοτικότητάς του. Ο William Hanage, επιδημιολόγος στο Harvard, εξήγησε ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους η παραλλαγή Δέλτα είχε τέτοιο αντίκτυπο είναι επειδή αναπτύσσεται εξαιρετικά γρήγορα μέσα στα ανθρώπινα κύτταρα, πριν το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίσει να λειτουργεί. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα που έχουν μολυνθεί από τη Δέλτα φέρουν περίπου 1.200 φορές περισσότερα ιικά σωματίδια στη μύτη τους σε σύγκριση με το αρχικό στέλεχος Sars-CoV-2 και αναπτύσσουν συμπτώματα δύο έως τρεις ημέρες νωρίτερα.
Αυτό είναι αποτέλεσμα της φυσικής διαδικασίας. Διαφορετικά αντίγραφα του ιού δημιουργούνται συνεχώς, αλλά αυτά που έχουν επιβιώσει και έχουν γίνει πιο κυρίαρχα είναι αυτά που είναι πιο ικανά να μολύνουν νέους ανθρώπους. Ωστόσο, σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το ποσοστό του μη εμβολιασμένου πληθυσμού μειώνεται, αυτό θα μπορούσε να αρχίσει να αλλάζει. Τα στελέχη που μπορούν να παρακάμψουν τα αντισώματα είναι πιθανό να γίνουν πιο κυρίαρχα, καθιστώντας την επόμενη σούπερ παραλλαγή πολύ πιο πιθανό να είναι σε θέση να αποφύγει τουλάχιστον ορισμένα μέρη της ανοσοαπόκρισης.
Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται λίγο τρομακτικό, δεν είναι όλα άσχημα νέα. Επειδή τα εμβόλια κορονοϊού έχουν σχεδιαστεί με γνώμονα την εξέλιξη του ιού, οι επιδημιολόγοι δεν περιμένουν ότι κάποια νέα σούπερ παραλλαγή θα τα καταστήσει εντελώς άχρηστα και επομένως θα ήταν εξαιρετικά απίθανο να οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων, όπως αυτή των δύο τελευταίων ετών.
Επιπλέον, υπάρχει μια δεύτερη γενιά εμβολίων Covid-19 που έχουν αναπτυχθεί. Πολλά περισσότερα εμβόλια αναμένεται να κυκλοφορήσουν στην αγορά έως το 2023.
