Υπάρχουν αυτές που ελέγχουν την ανάπτυξη και το βάρος, εκείνες που επηρεάζουν τη γονιμότητα και τη θερμοκρασία του σώματος, καθώς και όσες εκκρίνονται όταν έχουμε στρες...
Ο λόγος για τις ορμόνες, τα μικρά αυτά μόρια που επιτελούν τον ρόλο των χημικών αγγελιοφόρων του οργανισμού. Ορισμένοι από αυτούς τους αγγελιοφόρους είναι επιφορτισμένοι με την πλέον ευχάριστη αποστολή: να μας φτιάχνουν τη διάθεση. Πρόκειται για τις ορμόνες της ευτυχίας. Ας δούμε ποιες είναι αυτές.
Ενδορφίνες: για να είμαστε up
Το καλύτερο φάρμακο κατά της κακής διάθεσης βρίσκεται εντός μας και θεωρείται μάλιστα ισχυρότατο παυσίπονο - εκατό φορές πιο ισχυρό από τη μορφίνη. Οι ενδορφίνες είναι μικρές αλυσίδες πρωτεϊνών (νευροπεπτίδια) που παράγονται στην υπόφυση και τον υποθάλαμο του εγκεφάλου, απελευθερώνονται μέσω του νωτιαίου μυελού και διοχετεύονται στην κυκλοφορία του αίματος. Κάθε δραστηριότητα που μας είναι ευχάριστη οδηγεί στην παραγωγή ενδορφινών, οι οποίες μας ηρεμούν, γεννούν αίσθημα ευδαιμονίας, βελτιώνουν τη διάθεση και εξουδετερώνουν τα υψηλά επίπεδα της αδρεναλίνης, που προκαλεί το στρες. Παράλληλα, θεωρούνται τα φυσικά παυσίπονα του οργανισμού, ισχυροποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και καθυστερούν την εξέλιξη της γήρανσης.
Μυστικό: Ακόμη και η σκέψη ή η ανάμνηση μιας ευχάριστης δραστηριότητας ή εμπειρίας μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή των ενδορφινών.
Σεροτονίνη: Ο διακόπτης της ηρεμίας
Περισσότερες από εκατό χημικές ουσίες κυκλοφορούν και δρουν ως αγγελιοφόροι στον εγκέφαλο, μεταφέροντας μηνύματα μεταξύ των νευρώνων. Μία από αυτές, η σεροτονίνη, θεωρείται το φυσικό ηρεμιστικό του νου. Επηρεάζει τη διάθεση, αλλά και τη μνήμη, ενώ η σχέση της με την ψυχική διάθεση αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι σε ασθενείς με κατάθλιψη παρατηρείται μείωση των επιπέδων της σεροτονίνης στον εγκέφαλό τους. Μάλιστα, μία από τις βασικές κατηγορίες αντικαθλιπτικών φαρμάκων είναι οι αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης SSRIs και οι SNRIs (αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης)
Μυστικό: Βασικό δομικό υλικό της σεροτονίνης είναι το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που περιέχεται στα γαλακτοκομικά, τα πουλερικά, τις μπανάνες και τους ξηρούς καρπούς.
Ντοπαμίνη: Το «κλειδί» της ευφορίας
Είναι η ουσία της ανταμοιβής και της ευχαρίστησης, ενώ αποκαλείται και νευροδιαβιβαστής της ευφορίας. Στην έκκρισή της οφείλεται η χαρακτηριστική αίσθηση της ικανοποίησης που νιώθουμε πίνοντας π.χ. καφέ ή αλκοόλ, αλλά και καπνίζοντας ένα τσιγάρο ή κάνοντας σεξ. (Η ντοπαμίνη, από την άλλη μεριά, θεωρείται ότι δρα στα εγκεφαλικά κύτταρα όπως η κοκαΐνη και εμπλέκεται στους εθισμούς.)
Μυστικό: Η τυροσίνη αποτελεί πρόδρομη ουσία για τον σχηματισμό ντοπαμίνης. Σε περίπτωση που δεν προσλαμβάνουμε αρκετή τυροσίνη, συχνά τα επίπεδα ντοπαμίνης μειώνονται, όπως επίσης και η θερμοκρασία σώματος και η αρτηριακή πίεση. Πηγές τυροσίνης είναι τα πλούσια σε πρωτεΐνη τρόφιμα, τα γαλακτοκομικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.
Ωκυτοκίνη: Η δύναμη της αγκαλιάς
Η ωκυτοκίνη είναι μία από τις δύο σημαντικότερες ορμόνες της γαλουχίας (η άλλη είναι η προλακτίνη). Παράγεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου και εκκρίνεται με σκοπό να ενισχύσει τη σχέση της μητέρας με το μωρό. Τα επίπεδά της είναι στις υψηλότερες τιμές τους (σε μητέρα και μωρό) την ώρα του θηλασμού. Σήμερα όμως είναι πλέον γνωστό ότι η δράση της δεν περιορίζεται στη γαλουχία. Η ωκυτοκίνη είναι η ορμόνη που κυριαρχεί στις εκδηλώσεις τρυφερότητας (ερωτικής, αδερφικής, μητρικής), γι’ αυτό και ονομάζεται ορμόνη της αγάπης ή της αγκαλιάς. Μάλιστα, τελευταία μελετάται ο ρόλος της ως θεραπευτικό μέσο σε προβλήματα όπως οι αισθητικές διαταραχές, ο πόνος, ο οστικός μεταβολισμός, η στυτική δυσλειτουργία, ο διαβήτης, οι ψυχικές διαταραχές και ο αυτισμός.
Μυστικό: Ένα τρυφερό άγγιγμα, ένα χάδι ή μια αγκαλιά έχουν τη δύναμη να ενεργοποιήσουν την έκκριση της ωκυτοκίνης.
Top 5
Υπάρχουν απλοί τρόποι για να ενεργοποιήσουμε την έκκριση των ενδορφινών και της σεροτονίνης στον οργανισμό μας, οδηγώντας μας ένα βήμα πιο κοντά στην ευτυχία:
* Βάζουμε το γέλιο στη ζωή μας Με όποιον τρόπο μπορούμε (κωμωδίες, κόμικς, εξόδους με φίλους).
* Κάνουμε σεξ Η ερωτική δραστηριότητα οδηγεί στο ζενίθ όλες τις ορμόνες που σχετίζονται με την ευχαρίστηση, την ανταμοιβή, την ικανοποίηση και την ηρεμία.
* Γυμναζόμαστε Όσοι γυμνάζονται συστηματικά γνωρίζουν καλά ότι η προπόνηση τους φτιάχνει τη διάθεση και αποτελεί έναν από τους λόγους που την αποζητούν.
* Ακούμε μουσική Οποιαδήποτε δραστηριότητα μας ευχαριστεί, π.χ. μουσική, περίπατοι, έξοδος για σινεμά, αυξάνει τις ενδορφίνες.
* Περπατάμε στον ήλιο Η βιταμίνη του ήλιου (η D) αυξάνει τα επίπεδα σεροτονίνης στο εγκέφαλο.
Νιώθουμε καλύτερα τρώγοντας...
* Καυτερά τρόφιμα, όπως οι κόκκινες πιπεριές τσίλι, που συμβάλλουν στην παραγωγή ενδορφινών. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι αυτό οφείλεται στη δράση της καψαϊκίνης στους γευστικούς θύλακες της γλώσσας. Οι γευστικοί υποδοχείς στέλνουν σήμα στον εγκέφαλο, αντίστοιχο με αυτό του πόνου, γεγονός που τον οδηγεί στην απελευθέρωση ενδορφινών.
* Μαύρη σοκολάτα, η οποία, εκτός του ότι προάγει την παραγωγή ενδορφινών, περιέχει σεροτονίνη, που δρα ως αντικαταθλιπτικό.
* Υδατάνθρακες, κυρίως μη επεξεργασμένους. Η σύνδεση μεταξύ των υδατανθράκων και της διάθεσης είναι το αμινοξύ τρυπτοφάνη, που αποτελεί δομικό συστατικό της σεροτονίνης. Ο καλύτερος τρόπος για να αυξήσουμε τα επίπεδα τρυπτοφάνης είναι η κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, φρούτων, λαχανικών και οσπρίων.
* Ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια, τον λιναρόσπορο και τα καρύδια. Τα ω-3 λιπαρά επηρεάζουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, ενώ τα χαμηλά τους επίπεδα στον οργανισμό έχουν συσχετιστεί με την κατάθλιψη.
* Τρόφιμα με φυλλικό οξύ και Β12. Πρόκειται για βιταμίνες του συμπλέγματος Β, η ανεπαρκής λήψη των οποίων έχει συσχετιστεί με την κατάθλιψη. Καλές πηγές φυλλικού οξέος είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και τα όσπρια, ενώ η Β12 περιέχεται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά.
Είναι στο χέρι μας!
Η σεροτονίνη και οι ενδορφίνες μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά τη διάθεσή μας, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, πέρα από τις ορμόνες, το 40% των παραγόντων που επηρεάζουν την ικανοποίησή μας από τη ζωή είναι στο χέρι μας - δηλαδή κάτω από τον έλεγχό μας. Σήμερα, μάλιστα κορυφαίοι ερευνητές και ψυχολόγοι αναζητούν τους παράγοντες εκείνους που μπορούν να καταστήσουν την ευτυχία εφικτή, ενώ δεν παραλείπουν να τονίσουν ότι πέρα από την κατάκτηση της ευτυχίας απαιτείται επιμονή και κόπος για τη διατήρησή της. Ποια είναι, λοιπόν, τα βήματα που θα μας φέρουν πιο κοντά στην ευτυχία;
«Ναι» στην ευγνωμοσύνη: Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας για τα αγαθά που απολαμβάνουμε, αλλά και την εκτίμησή μας στους αξιόλογους ανθρώπους που μας στηρίζουν. «Όχι» στις συγκρίσεις: Αποφεύγουμε τη σύγκριση της δικής μας κατάστασης με εκείνη των άλλων. Το μικρόβιο της κοινωνικής σύγκρισης έχει φανεί ότι επηρεάζει αρνητικά την αυτοεκτίμησή μας και τις σχέσεις μας.
«Ναι» στις καλές πράξεις: Αυθόρμητες ή προγραμματισμένες, οι ευγενικές και φιλάνθρωπες πράξεις, ακόμη και οι πιο απλές, μας γεμίζουν με αίσθημα ευφορίας. Κορυφαίο παράδειγμα όλων αποτελεί βέβαια ο εθελοντισμός.
«Όχι» στο fast forward: Στρέφουμε την προσοχή μας συνειδητά στις μικρές στιγμές χαράς της καθημερινότητας, τις οποίες συχνά προσπερνάμε βιαστικά.
«Ναι» στα χόμπι: Οποιαδήποτε απασχόληση μας απορροφά τόσο ώστε να χάνουμε την αίσθηση του χρόνου που κυλά αποτελεί συστατικό της συνταγής που οδηγεί στην ευτυχία.
«Όχι» στον θυμό: Συντηρώντας τον θυμό και την οργή, απομακρυνόμαστε από τον στόχο της ευτυχίας. Η συγχώρεση μπορεί να μην είναι εύκολη, είναι όμως απαραίτητη για να πετάξουμε από πάνω μας το βάρος της μνησικακίας και να κατακτήσουμε την ευδαιμονία.
«Ναι» στους στόχους: Μικροί ή μεγάλοι, επαγγελματικοί ή προσωπικοί, απλοί ή πιο σύνθετοι, είναι σημαντικό -για το ταξίδι μας προς την ευτυχία- να θέτουμε στόχους στη ζωή μας και να δεσμευόμαστε για την υλοποίησή τους.
