«Ο Αλέξανδρος Παναγούλης λείπει από αυτές τις δύσκολες στιγμές. Ασυμβίβαστος, ιδεολόγος, πίστευε στον άνθρωπο, χαρακτηριστικά που δεν έχουν οι πολιτικοί σήμερα» δήλωσε ο αδερφός του Στάθης Παναγούλης στο ΠΑΡΟΝ, με αφορμή την συμπλήρωση 41 ετών από τον θάνατό του.
Ήταν 1η Μαΐου 1976, όταν ο Αλέξανδρος Παναγούλης βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης στο ύψος του Αγίου Δημητρίου. Το αυτοκίνητο που οδηγούσε, ένα Fiat Mirafiori δώρο της συντρόφου του Οριάνας Φαλάτσι έφυγε από την πορεία του και έπεσε σε υπόγειο κατάστημα επί της λεωφόρου.
Λίγο καιρό αργότερα, αποκαλύφθηκε ότι κατείχε φακέλους με αδιαμφισβήτητες αποδείξεις εις βάρος πολιτικών που συνεργάστηκαν με τα όργανα ασφαλείας κατά την δικτατορία. Είχε ψάξει μέσα στα αρχεία της διαβόητης ΕΣΑ, επειδή ήθελε να απαλλαγεί η χώρα από τους χουντικούς μηχανισμούς και να βαδίσει στους δρόμους της πραγματικής ανεξαρτησίας και γνήσιας δημοκρατίας. Για αυτό, είχε ενημερώσει τον πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή. Η πρόθεσή του να κάνει αποκαλύψεις τον είχε φέρει αντιμέτωπο με πιέσεις εντός της Βουλής και με απειλές για την ζωή του. Μετά τον θάνατό του η αποκάλυψη των φακέλων δεν έγινε ποτέ.
«Το καλύτερο κύκνειο άσμα ενός αγωνιστή της Δημοκρατίας είναι ο επιθανάτιος ρόγχος μπροστά στο απόσπασμα της τυραννίας» είχε πει κατά την απολογία του, όταν καταδικάστηκε σε θάνατο για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου κοντά στην Βάρκιζα. «Αν είχε πετύχει, θα είχε τελειώσει η δικτατορία το 1968» υπογράμμισε ο Στάθης Παναγούλης. «Δεν θα υπήρχε η Κύπρος, τα ξερονήσια, οι φυλακές» προσέθεσε.
Όταν καταδικάστηκε σε θάνατο από το Στρατοδικείο Αθηνών στις 17 Νοεμβρίου 1968, Ανατολή και Δύση έστειλαν διαβήματα στην χούντα, προκειμένου να μην εκτελεστεί, ανάμεσα σε αυτούς ήταν κι ο Πάπας Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Πάπα Παύλου 6ου και του γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ.
Υποβλήθηκε σε φρικτά σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια αλλά δεν υπέκυψε. Δραπέτευσε από τις Φυλακές Μπογιατιού όπου εκρατείτο στις 5 Ιουνίου 1969. Συνελήφθη και οδηγήθηκε προσωρινά στο στρατόπεδο Γουδί. Ύστερα από ένα μήνα μεταφέρθηκε και πάλι στις φυλακές Μπογιατίου. Εκεί μεταφέρθηκε στον «Τάφο», ένα κελί που είχε σχεδιαστεί ειδικά για αυτόν και ήταν αντίγραφο τάφου. Τότε στράφηκε στην ποίηση. Ακόμα κι όταν του κατάσχεσαν κάθε γραφική ύλη, εκείνος χρησιμοποίησε για μελάνι το αίμα του και για χαρτί τους τοίχους του κελιού-τάφου του.
Τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη και διδάχθηκαν στα σχολεία της Ιταλίας.
Αποφυλακίστηκε το καλοκαίρι του 1973 και διέφυγε στη Φλωρεντία της Ιταλίας, όπου έδωσε νέα πνοή στην αντίσταση. Στις εκλογές του 1974 εξελέγη βουλευτής στην Β’ Αθηνών με την Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, όμως γρήγορα ήρθε σε ρήξη με την ηγεσία του κόμματος και ανεξαρτητοποιήθηκε.
Στις 5 Μαΐου 1976 η Ελλάδα αποχαιρετούσε μια για πάντα τον ήρωα Αλέξανδρο Παναγούλη. Στην κηδεία ήταν πάνω από 1 εκατομμύριο πολίτες που απλώνονταν από την Μητρόπολη και έφθαναν μέχρι το Α’ Νεκροταφείο. Ακόμα και ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας είχε έρθει . Παρόμοια λαοθάλασσα είχε γνωρίσει η Αθήνα στην κηδεία του Γ. Παπανδρέου και την πρώτη επέτειο της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο.
Φέτος οι συναγωνιστές και οικογένειά του Αλέξανδρου Παναγούλη θα τελέσουν μνημόσυνο την Δευτέρα 1η Μαΐου ώρα 12.00 στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Αλεξία Καψαμπέλη
