Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία όσα είπε ο Χρήστος Ράμμος για το κράτος δικαίου και την κακοποίησή του στη χώρα μας ειδικά τα τελευταία χρόνια επί κυβέρνησης του Κ. Μητσοτάκη και τη ΝΔ . Και ακόμη πιο συγκεκριμένα η φράση του ότι “οι ανεξάρτητες αρχές είναι αποδεκτές όσο δεν ενοχλούν" δεν είναι απλώς μια πικρή παρατήρηση. Είναι το απόσταγμα μιας πραγματικότητας όπου οι θεσμοί λογοδοτούν... μέχρι να γίνουν ενοχλητικοί.
Ο Χρήστος Ράμμος, πρώην πρόεδρος της ΑΔΑΕ, δεν υπηρέτησε απλώς έναν θεσμό. Υπηρέτησε τη συνταγματική απαίτηση να υπάρχει έλεγχος στην κρατική εξουσία. Όμως στην πορεία, βρέθηκε να γίνεται στόχος «δολοφονίας χαρακτήρα», όπως ο ίδιος περιέγραψε. Κι ο λόγος ήταν το ότι έκανε ακριβώς εκείνο για το οποίο δημιουργήθηκε η αρχή που ηγείτο: έλεγξε, ερεύνησε και φώτισε.
Η διαπίστωσή του ότι «οι ανεξάρτητες αρχές είναι αποδεκτές, όσο δεν ενοχλούν» δεν αποτελεί λοιπόν ρητορικό σχήμα. Είναι μια πρόταση-συμπέρασμα για το πώς η εξουσία, σε όλες τις μορφές της, αντιλαμβάνεται την ανεξαρτησία: ως προνόμιο, όχι ως θεσμική υποχρέωση. Και για το πώς οι θεσμοί έχουν οδηγηθεί σε πρωτοφανή έκπτωση.
Η ανεξαρτησία τους είναι ένας προσχηματικός θεσμός αν και η χώρα διαθέτει σειρά από ανεξάρτητες αρχές ( ΑΔΑΕ, Αρχή Προστασίας Δεδομένων, Συνήγορος του Πολίτη, ΡΑΕ, Εθνική Αρχή Διαφάνειας κ.λπ) που θα έπρεπε να αποτελούν αντίβαρο απέναντι σε κρατική αυθαιρεσία και να λειτουργούν εκτός κυβερνητικού ελέγχου. Όταν όμως φέρνουν στο φως δυσάρεστες αλήθειες, το σκηνικό αλλάζει: Ερμηνείες του Συντάγματος προσαρμόζονται, η νομιμότητα γίνεται «πολιτικό ζήτημα», ο δημόσιος λειτουργός στοχοποιείται, ο έλεγχος αποδυναμώνεται, ο διάλογος υποκαθίσταται από λασπολογία.
Η περίπτωση Ράμμου είναι χαρακτηριστική αλλά όχι μοναδική. Είναι μέρος μιας μεγαλύτερης κρίσης νομιμοποίησης του θεσμικού ελέγχου. Θέλουμε επομένως θεσμούς-θεατές ή θεσμούς-ελεγκτές; Το ερώτημα είναι καθοριστικό για το μέλλον του κράτους δικαίου. Οι ανεξάρτητες αρχές δεν είναι «διακοσμητικά στοιχεία» στη συνταγματική αρχιτεκτονική. Δεν υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν κυβερνητικές επιλογές, αλλά για να τις ελέγχουν. Όταν η ανεξαρτησία γίνεται αποδεκτή μόνο υπό τον όρο της μη σύγκρουσης με την εξουσία, τότε παύει να είναι ανεξαρτησία. Είναι υπαγωγή με άλλο όνομα.
Ο Χρήστος Ράμμος υπενθύμισε πως στη σημερινή Ελλάδα, το να είσαι «ανεξάρτητος» δεν είναι ιδιότητα. Είναι ρίσκο. Και η αποδοχή σου από το σύστημα εξαρτάται από το κατά πόσο υπηρετείς τη βολική αδράνεια ή την ενοχλητική αλήθεια. Το στοίχημα για την επόμενη μέρα είναι απλό: Θα ενισχύσουμε τους θεσμούς όταν «ενοχλούν» ή θα τους θυμόμαστε μόνο όταν είναι αργά; Η φράση του κ. Ράμμου θα περάσει στην πολιτική ιστορία για τη δραματική ακρίβειά της. Γιατί όταν ο θεσμικός έλεγχος γίνεται ενοχλητικός, η Δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο!
