Μία από τις πιο καθοριστικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας αποτυπώνεται με σαφήνεια και λεπτομέρεια στα πλήρη πρακτικά του Συμβουλίου των Πολιτικών Αρχηγών που πραγματοποιήθηκε στις 6 Ιουλίου 2015 και δημοσιεύουν σήμερα «Τα Νέα». Η συνεδρίαση, θυμίζουμε, ότι συγκλήθηκε υπό εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, μόλις λίγες ώρες μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, το οποίο ανέδειξε με ποσοστό 61,31% το «Όχι» στην πρόταση των Ευρωπαίων δανειστών.
Η συνάντηση έγινε στο Προεδρικό Μέγαρο με πρωτοβουλία του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και υπό την προεδρία του Προκόπη Παυλόπουλου, ο οποίος επιχείρησε να διαμορφώσει ένα κοινό μέτωπο των πολιτικών δυνάμεων, ενόψει της νέας διαπραγματευτικής φάσης με τους θεσμούς, όπως είχε μετονομάσει η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ την τρόικα. Στην κρίσιμη αυτή συνεδρίαση συμμετείχαν όλοι οι αρχηγοί των κοινοβουλευτικών κομμάτων, δηλαδή ο μεταβατικός πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Φώφη Γεννηματά, ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ο επικεφαλής του Ποταμιού, Σταύρος Θεοδωράκης, και ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ και υπουργός Εθνικής Άμυνας, Πάνος Καμμένος.
Τα πρακτικά που έρχονται σήμερα στη δημοσιότητα αποτελούν την επίσημη και πληρέστερη καταγραφή της σύσκεψης, όπως συντάχθηκε από πρακτικογράφους της Βουλής που αξιοποίησαν επτά διαφορετικά ηχητικά μέσα. Το υλικό αυτό αποτυπώνει με ακρίβεια τις τοποθετήσεις, τις διαφωνίες, τις συγκλίσεις αλλά και τις πολιτικές εντάσεις εκείνων των ωρών. Υπάρχουν, πάντως, τρία μικρά σημεία που δεν καταγράφηκαν, έπειτα από προσωπική επιθυμία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας, τα οποία σχετίζονταν με ευαίσθητες διπλωματικές συνομιλίες που είχαν προηγηθεί, μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλου, και του τότε προέδρου της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, καθώς και του Αλέξη Τσίπρα με την καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, και τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Η αρχική τοποθέτηση Παυλόπουλου
Ο Προκόπης Παυλόπουλος ξεκίνησε τη συνεδρίαση κάνοντας έκκληση για εθνική συνεννόηση. Υπογράμμισε την ανάγκη να υπάρξει μια ενιαία τοποθέτηση όλων των πολιτικών δυνάμεων ώστε να μεταφερθεί στο εξωτερικό ένα καθαρό μήνυμα ενότητας και υπευθυνότητας:
«Πρέπει να φύγουμε από εδώ πρώτα – πρώτα με μία κοινή θέση. Δεν είναι νοητό μπροστά στην κρισιμότητα των πραγμάτων να μην φύγουμε με μία κοινή θέση, που, ακόμα κι αν γνωρίζω ότι θα υπάρχει η διαφοροποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας, κάνω έκκληση στον Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος η διαφοροποίηση αυτή να είναι εκείνη που ξεκαθαρίζει τη θέση του Κομμουνιστικού Κόμματος, η οποία, με τον τρόπο με τον οποίο έθεσα προηγουμένως, διευκολύνει την εθνική στάση που οι υπόλοιπες δυνάμεις καλούνται να υπερασπιστούν προς τα έξω. Η θέση, δηλαδή, ότι δεν μπορεί κανείς παρά μόνο ο ελληνικός λαός και οι πολιτικές του δυνάμεις να ερμηνεύσει το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, η βούλησή μας για διαπραγματεύσεις με ειλικρίνεια, με μία νέα ακόμα εκπροσώπηση, ήδη αρχής γενομένης -το τονίζω, δεν παρεμβαίνω σε αυτό- από τον υπουργό Οικονομικών», όπως είπε.
Τι υποστήριξε ο Τσίπρας
Παίρνοντας τον λόγο, ο Αλέξης Τσίπρας ανέπτυξε το βασικό σχέδιο της κυβέρνησης για τη νέα διαπραγμάτευση. Ξεκαθάρισε ότι η πρόταση που θα κατατεθεί θα βασίζεται στην τροποποιημένη εκδοχή της πρότασης Γιούνκερ, με ουσιαστικές αλλαγές για να γίνει πιο ανεκτή από την κοινωνία:
«Η πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης να πάμε σε μία συμφωνία με βάση την πρόταση Γιούνκερ, διορθωμένη με πέντε – έξι αλλαγές επί τω ευνοϊκοτέρω για τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας, συνοδεύεται με πρόταση για πλήρη κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας για το μεσοπρόθεσμο διάστημα για τα επόμενα δύο χρόνια και ταυτόχρονα συνοδεύεται με την πρόταση για την αναδιάρθρωση του χρέους. Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να αντισταθμίσει, κατά τη δική μας εκτίμηση, την υφεσιακή δυναμική που θα φέρουν μέτρα λιτότητας. Μέτρα λιτότητας μεν, κατανεμημένα, όμως, με δικαιοσύνη σε αυτούς που μπορούν να τα αντέξουν και όχι στις κοινωνικές εκείνες κατηγορίες που έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από την κρίση, σε συνδυασμό, όμως, με ένα ισχυρό πακέτο χρηματοδότησης που καλύπτει τις μεσοπρόθεσμες ανάγκες της χώρας και αναδιάρθρωσης του χρέους μπορούν να δημιουργήσουν την αίσθηση ότι η συζήτηση για το Grexit τελείωσε, να δημιουργήσουν την αίσθηση μιας θετικής δυναμικής, η οποία θα μπορούσε να αντισταθμίσει την υφεσιακή ροπή των μέτρων λιτότητας που μας προτείνουν οι τρεις Θεσμοί. Αυτό θεωρούμε εμείς ότι αποτελεί μία ουσιαστική προϋπόθεση για να εκτιμήσουμε ότι έχουμε μία βιώσιμη συμφωνία εξόδου» ανέφερε μεταξύ άλλων.
Ο τότε πρωθυπουργός εξειδίκευσε στη συνέχεια τις πέντε βασικές τροποποιήσεις που επεδίωκε η ελληνική πλευρά. Η πρώτη αφορούσε τον ΦΠΑ στα νησιά, η δεύτερη τα διαρθρωτικά δημοσιονομικά μέτρα και την προκαταβολή φόρου, η τρίτη τις συντάξεις και ειδικά το ΕΚΑΣ, η τέταρτη την ανάγκη διατήρησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην αγορά εργασίας και η πέμπτη ζητήματα των αγορών προϊόντων. Η κυβέρνηση, όπως εξήγησε, ζητούσε ισχυρό χρηματοδοτικό πακέτο και δεσμεύσεις για το χρέος, ώστε να αλλάξει η ψυχολογία στις αγορές και να διακοπεί η συζήτηση περί Grexit.
Οι θέσεις Μεϊμαράκη
Ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης επέκρινε την απόφαση για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, λέγοντας ότι το «ΝΑΙ» και το «ΟΧΙ» μπέρδεψαν την κοινή γνώμη και ότι η κυβέρνηση καθυστέρησε χάνοντας πολύτιμο χρόνο.
«Θα μπορούσε στο δημοψήφισμα-και θα μας διευκόλυνε όλους να θέτατε τη δική σας πρόταση ή να θέτατε την πρόταση του Γιούνκερ, την οποία προσυπογράφετε τώρα, με τις πέντε αλλαγές, και αυτή την πρόταση να την παίρνατε ως πρόταση του ελληνικού λαού. Το “ΝΑΙ” και “ΟΧΙ” δεν θα υπήρχε εκεί. Όλοι θα έλεγαν “ΝΑΙ” στην πρόταση τη δική σας. Ταυτόχρονα, πρέπει να σας πω ότι δημιουργήσατε τρομερές συγχύσεις και εσείς και οι υπουργοί. Και μαζέψτε τους! Δεν βοηθούν αυτές οι δηλώσεις αυτές τις ώρες. Ειλικρινά σας το λέω […] Εγώ, λοιπόν, ήθελα να σας πω ότι με το δημοψήφισμα καθυστερήσατε πάρα πολύ. Και αυτό έχει κόστος. Η κατάσταση δεν είναι όπως το προηγούμενο Σάββατο που θέσατε το δίλημμα. Είναι πολύ χειρότερη. […] Υποσχεθήκατε ότι έχετε τη συμφωνία. Εγώ αναμένω να τη φέρετε. Και να ξέρετε ότι εφόσον αυτή είναι μια βιώσιμη λύση, εμείς δεν έχουμε τέτοια ζητήματα και τέτοια προβλήματα. Γι’ αυτό ακριβώς πιστεύω ότι στο θέμα της αύξησης της ρευστότητας θα βρείτε μία ομοθυμία από όλους εδώ πέρα. […]. Ως προς τον δεύτερο όρο και τις προϋποθέσεις για τη συμφωνία, δηλαδή τους είκοσι τέσσερις μήνες, μη δεσμεύεστε για το πόσους μήνες θα είναι. Η πρόταση Γιούνκερ δεν ξέρω αν αυτήν τη στιγμή είναι στο τραπέζι, διότι, πέραν της πρότασης που βάλατε στο δημοψήφισμα κι έχει αποσυρθεί, από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνω ότι δεν υπάρχει πρόταση και πώς ξαναπάμε από την αρχή» σημείωσε.
Το «ΌΧΙ» που έγινε «ΝΑΙ»
Ένταση υπήρξε και για τη μετάφραση του «Όχι» των πολιτών. Ο Τσίπρας φρόντισε να ξεκαθαρίσει ότι η ψήφος τους δεν ήταν ούτε εντολή ρήξης, αλλά ούτε και πράσινο φως για συμφωνία με οποιοδήποτε τίμημα. «Το “ΟΧΙ” είναι ένα “ΟΧΙ” που αφορά μια βιώσιμη συμφωνία. Προφανώς και δεν είναι εντολή ρήξης, αλλά δεν είναι και εντολή “πάση θυσία, ό,τι και να γίνει, θα συμφωνήσουμε”. Αυτό θέλω να το ξεκαθαρίσω». Όπως είπε επί λέξει
Οι τοποθετήσεις όλων των πολιτικών αρχηγών κινήθηκαν σε αυτό το εύθραυστο πλαίσιο, με επιμέρους ερωτήσεις, προτάσεις και ενστάσεις γύρω από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις μιας νέας συμφωνίας, αλλά και τη θέση της Ελλάδας στην ευρωζώνη.
Τελικά, η σύσκεψη έκλεισε με την ανάγνωση κοινού ανακοινωθέντος από τον Προκόπη Παυλόπουλο, στο οποίο αποτυπώθηκαν οι βασικοί άξονες της εθνικής στάσης. Την ανακοίνωση υπέγραψαν όλα τα κόμματα πλην του ΚΚΕ.
Το κοινό ανακοινωθέν
Σύμφωνα με το κείμενο που συμφωνήθηκε:
«Η κυβέρνηση αναλαμβάνει την ευθύνη για τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Και ο κάθε πολιτικός αρχηγός θα συμβάλει, αντιστοίχως, στο πλαίσιο του θεσμικού και πολιτικού του ρόλου. Κοινός στόχος είναι η επιδίωξη λύσης η οποία θα διασφαλίζει:Την επαρκή κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας.
Αξιόπιστες μεταρρυθμίσεις, με κριτήριο τη δίκαιη κατανομή των βαρών και τις κατά το δυνατόν λιγότερες υφεσιακές επιπτώσεις.
Ισχυρό, εμπροσθοβαρές αναπτυξιακό πρόγραμμα, πρωτίστως για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας.
Δέσμευση για την έναρξη ουσιαστικής συζήτησης ως προς την αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η αποκατάσταση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Ο πρωθυπουργός δεσμεύθηκε να ενημερώσει τους πολιτικούς αρχηγούς αμέσως μετά την προσεχή σύνοδο για τα πρώτα συμπεράσματα που θα εξαχθούν και για την εν γένει πορεία των διαπραγματεύσεων.
