Στις 15 Ιουλίου 1965, η Ελλάδα εισέρχεται σε μία από τις πιο δραματικές περιόδους της μεταπολεμικής ιστορίας της. Ο δημοφιλής πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου εξαναγκάζεται σε παραίτηση από τον νεαρό βασιλιά Κωνσταντίνο, επειδή επιθυμεί να αναλάβει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Η άρνηση του βασιλιά να υπογράψει το σχετικό διάταγμα και η επιμονή του Παπανδρέου οδηγούν σε μία πολιτική κρίση που θα μείνει γνωστή ως «Ιουλιανά» ή «Αποστασία».
Το Πολιτικό ΥπόβαθροΜετά τον εκλογικό θρίαμβο της Ένωσης Κέντρου το 1964, η κυβέρνηση Παπανδρέου αντιμετώπισε εσωκομματικές αντιθέσεις και εξωτερικές πιέσεις. Η Ένωση Κέντρου ήταν ένας ετερόκλητος σχηματισμός, με φιλοβασιλικούς, αντικομμουνιστές και δημοκρατικούς σοσιαλιστές, γεγονός που δυσχέραινε τη διατήρηση της ενότητας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του πρωθυπουργού, αποτελούσε σημείο τριβής με το Παλάτι και τη Δεξιά, ενώ ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης διατηρούσε ηγετικές φιλοδοξίες και στενές σχέσεις με τον Τύπο.
Η Έκρηξη της Κρίσης
Η σύγκρουση κορυφώθηκε όταν ο Παπανδρέου ζήτησε την απομάκρυνση του Πέτρου Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, προκειμένου να αναλάβει ο ίδιος το κρίσιμο αυτό χαρτοφυλάκιο. Ο Γαρουφαλιάς, εκλεκτός του Παλατιού, αρνήθηκε να παραιτηθεί χωρίς εντολή του βασιλιά, επικαλούμενος την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ στην οποία εμπλεκόταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, τότε μόλις 25 ετών, αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα της αντικατάστασης, οδηγώντας σε ανοιχτή ρήξη με τον πρωθυπουργό.
Η Παραίτηση και οι «Αποστάτες»
Στις 15 Ιουλίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου υποβάλλει προφορικά την παραίτησή του στον βασιλιά, ο οποίος αμέσως ορκίζει νέα κυβέρνηση με αποσχισθέντα στελέχη της Ένωσης Κέντρου – τους λεγόμενους «Αποστάτες». Η κίνηση αυτή προκαλεί μαζικές διαδηλώσεις στην Αθήνα, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα στις 21 Ιουλίου. Οι διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας και κατά του «βασιλικού πραξικοπήματος» συγκλονίζουν τη χώρα.
Η Πολιτική Αστάθεια και οι Συνέπειες
Οι κυβερνήσεις των «Αποστατών» – υπό τον Ιωάννη Αθανασιάδη-Νόβα, τον Ηλία Τσιριμώκο και τον Στέφανο Στεφανόπουλο – αποτυγχάνουν να εξασφαλίσουν σταθερότητα και εμπιστοσύνη της Βουλής. Η πολιτική ανωμαλία διαρκεί έως τον Δεκέμβριο του 1966, όταν αναλαμβάνει μεταβατική κυβέρνηση με εντολή για εκλογές. Ωστόσο, η κρίση αυτή ανοίγει τον δρόμο για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και την επιβολή της δικτατορίας.
Κληρονομιά των Ιουλιανών
Τα «Ιουλιανά» παραμένουν ένα ορόσημο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, αποκαλύπτοντας τις αδυναμίες του πολιτικού συστήματος, τις παρεμβάσεις του θρόνου και τις κοινωνικές εντάσεις της εποχής. Η περίοδος αυτή υπενθυμίζει τη σημασία της δημοκρατικής νομιμότητας και της πολιτικής σταθερότητας για την πρόοδο της χώρας.
«Εις την λαοπρόβλητον κυβέρνησιν ανήκει η πλήρης εξουσία εις όλους τους τομείς του κράτους. Δεν αποτελεί το Υπουργείον Εθνικής Αμύνης στεγανόν διαμέρισμα εξαιρούμενον της εξουσίας της κυβερνήσεως», έγραφε ο Γεώργιος Παπανδρέου στον βασιλιά, συνοψίζοντας το διακύβευμα της εποχής.
