Λίγες μέρες πριν τη συμπλήρωση των 57 χρόνων από την ίδρυση του...
Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), ο «Πύρρος» του ΠΑΚ, ο Καθηγητής Γιάννης Τσεκούρας γράφει για το ΠΑΚ και το ΠΑΣΟΚ...Ας αφήσουμε τον ίδιο τον «Πύρρο» να μιλήσει για το βιβλίο του, που έχει τον τίτλο: «Π.Α.Κ. – ΠΑ.ΣΟ.Κ. : Βιώματα – Αναμνήσεις – Αποτίμηση / Ματιές στο αύριο»:
[...] Αποφάσισα να γράψω για τα βιώματα και τις αναμνήσεις μου από τη συμμετοχή μου στο Π.Α.Κ. και στο αρχικό ΠΑ.ΣΟ.Κ., καθώς και μία αποτίμηση του έργου τους σε σχέση με τους διακηρυγμένους στόχους τους.
Η απόφασή μου στηρίζεται στα εξής:
α) Εργάστηκα μέσα από τις γραμμές τους για την υλοποίηση των διακηρυγμένων στόχων τους και μάλιστα ως μέλος των ανώτερων οργάνων τους, δηλ. του Εθνικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου Αντίστασης του Π.Α.Κ., της Κεντρικής Επιτροπής και του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑ.ΣΟ.Κ., και ως εκ τούτου διαθέτω ένα σχετικό αρχείο.
β) Για το Π.Α.Κ. ή/και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έχουν ήδη γραφτεί αρκετά βιβλία από μέλη και μη μέλη τους, καθώς και από τον έντυπο και περιοδικό Τύπο. Σε αυτά εντοπίζει κανείς αρκετές ανακρίβειες, μερικές από τις οποίες με αφορούν προσωπικά. Επιπλέον, κάποια λιγότερο και άλλα περισσότερο διακρίνονται από μια διττή αδυναμία, αφενός της καθοδήγησης των συμπερασμάτων από τις απόψεις των συγγραφέων τους, αφετέρου της ερμηνείας των πηγών τους με βάση τις απόψεις τους. Τέλος, σε κάποια από αυτά ερεθίζουν οι «διόλου σεμνές» αυτοβιογραφήσεις των συγγραφέων τους.
γ) Ιστορικοί, με την ψυχραιμία που εξασφαλίζει η χρονική απόσταση από τα γεγονότα και με την ενδεικνυόμενη αντικειμενικότητα, θα διευκολυνθούν, με τη συγκριτική μελέτη των γραπτών πηγών και διελέγχοντας τυχόν συλλογιστικά άλματα-λογικές ανακολουθίες, απόρροια συχνά ανακριβειών
ή/και έντονου υποκειμενισμού, να προσεγγίσουν καλύτερα την «αλήθεια».
Όπως παρατηρεί ο αναγνώστης, ακολουθώ και εγώ τη συνήθη-κρατούσα άποψη ότι ο ιστορικός του μέλλοντος είναι σε θέση, χάρη και στη χρονική απόσταση από τα γεγονότα, άρα με λιγότερη μεροληψία, να αποτιμήσει το «τότε», χωρίς όμως να αποδέχομαι την αποκλειστικότητά του. Διότι τότε θα παρέβλεπα τον ιδιοφυή και αειφανή ιστορικό, τον Θουκυδίδη, τον πατέρα του πολιτικού ρεαλισμού, ο οποίος ιστόρησε τον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.) εν τω γίγνεσθαι (συγκεκριμένα, από το 431 μέχρι τα μέσα του 411 π.Χ., δηλ. επτά χρόνια πριν τη λήξη του), αναζητώντας τα βαθύτερα αίτιά
του. Άρα, η αμεροληψία χάριν της χρονικής απόστασης δεν μπορεί να έχει αξιωματική ισχύ διότι, αν ο ιστορών είναι σύγχρονος με τα ιστορούμενα και έτι περισσότερο, αν έχει βιωματικές-προσωπικές εμπειρίες, πόσω μάλλον αν είναι ο ίδιος βασικό υποκείμενο των συγκεκριμένων διαδραματισθέντων,
τότε αυτός, με τη βιωμένη μνήμη του, αποδίδει ακριβέστερα τα γεγονότα. Σε ό,τι αφορά δε τη sine qua non αντικειμενικότητα του ιστορούντος, αυτή κατά τη γνώμη μου εξαρτάται πρωτίστως από το αν ο ιστορών αγαπά την αλήθεια και δευτερευόντως από τη χρονική απόσταση, η οποία βοηθάει ώστε να μη
γράφει εν θερμώ· βέβαια, αναγνωρίζω τις αδυναμίες που συνοδεύουν τη «μετα-μνήμη», που διατηρήθηκε σε απογόνους προσώπων που συμμετείχαν ή/και απλώς βίωσαν αλλοτινά γεγονότα ή σε μεταγενέστερα γραπτά κείμενα ή σε ό,τι σχετικό διαμορφώθηκε μέσα από τη δημόσια σφαίρα.
Προσωπικά, ενώ θέλω και θα προσπαθήσω να «βασανίσω» τις πηγές μου προκειμένου να μαρτυρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο την ερμηνευτική πληρότητα και την αντικειμενική αλήθεια, εντούτοις δεν είμαι βέβαιος πως θα τα καταφέρω. Είθε να το καταφέρουν οι ιστορικοί του μέλλοντος, με μεγαλύτερη ερμηνευτική δεινότητα και εδραία θέληση για την ιστορική αλήθεια.
Ο ίδιος, ύστερα από τις εμπειρίες μου, το προσωπικό αρχειακό υλικό και την απόσταση των πενήντα χρόνων από την 3η Σεπτέμβρη του 1974, δηλ. μισό αιώνα από την τέλεση των γεγονότων, θα προσπαθήσω να αποφύγω ή να τιθασεύσω όσο το δυνατόν περισσότερο την –αναπόφευκτη– αδυναμία να καθοδηγηθούν τα συμπεράσματά μου από τις απόψεις μου ή να ταιριάξει η ερμηνεία των πηγών μου στις απόψεις-θεωρίες μου ή να αναλωθώ σε μία υπεροπτική αυτοβιογράφηση ή ακόμη να θεωρήσω τα γραφόμενά μου ως επιστημονική μονογραφία.
δ) Αρκετοί φίλοι μου, τόσο από τον χώρο του Π.Α.Κ. και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. όσο και από τον πανεπιστημιακό χώρο, με παρότρυναν να αξιοποιήσω το αρχείο μου και να καταγράψω τις εμπειρίες μου, τα βιώματά μου από τη συμμετοχή στο Π.Α.Κ. και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Εννοώ ως επί το πλείστον τα βιώματά μου με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν πρόκειται, με άλλα λόγια, για πραγματεία επί ενός παράνομου εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος (του Π.Α.Κ.) ή ενός νόμιμου πολιτικού κινήματος (του ΠΑ.ΣΟ.Κ.).
Βέβαια, ό,τι γράφω τοποθετείται στα ιστορικά συμφραζόμενα (ιδεολογικο-πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, γεωστρατηγικά και γεωπολιτικά, πολιτισμικά, ή άλλως: καπιταλισμός-«υπαρκτός σοσιαλισμός», ΝΑΤΟ-Σύμφωνο της Βαρσοβίας, Ε.Ο.Κ.-COMECON, «ισορροπία του τρόμου», Ψυχρός Πόλεμος, Πρώτος, Δεύτερος, Τρίτος Κόσμος, Μάης του 1968 στη Γαλλία κ.ά.) και τη συγκυρία της εποχής του. Γι’ αυτό, ο μη σύγχρονος της εποχής εκείνης αναγνώστης των γραπτών μου θα χρειαστεί να κάνει την αναγκαία αναγωγή.
Ασφαλώς, οι νεότερες γενιές, προσδιορισμένες όχι μόνο με το τυπικό κριτήριο της αλληλοδιαδοχής ανά 25ετία αλλά με τα διακριτικά χαρακτηριστικά των γεννημένων, περίπου, μεταξύ (α) των ετών 1946-1964 (Baby Boomers), (β) των ετών 1965-1979 (Generation X), (γ) των ετών 1980-1996 (Millennials ή Generation Υ) και (δ) των ετών 1997-2010 (Generation Z ή Zoomers), επηρεασμένες από τις μεγάλες αλλαγές που επέφεραν και εξακολουθούν να επιφέρουν το διαδίκτυο και η σύγχρονη τεχνολογία ακόμη και στους κανόνες της ηθικής, έχουν άλλα βιώματα, άλλες παραστάσεις και προσλαμβάνουσες, καθώς και ενδιαφέροντα. Τούτο σημαίνει πως δύσκολα θα ενδιαφερθούν για τα «παλιά» και, όσοι/ες το κάνουν, μάλλον θα τα ερμηνεύσουν διαφορετικά. Εν πάση περιπτώσει, ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης που θα θελήσει να πάει πίσω στην εποχή που έλαβαν χώρα τα γεγονότα χρήσιμο θα είναι να δει και άλλες σχετικές πηγές για να καταλάβει τις συνθήκες εκείνης της εποχής.
Επειδή όμως γράφω στο παρόν, το οποίο ως ιστορική εξέλιξη μπορεί, περισσότερο ή λιγότερο, να συνδιαμορφώθηκε από το Π.Α.Κ., και κυρίως από το ΠΑ.ΣΟ.Κ., και επειδή ο ίδιος σίγουρα συνμετεξελίχθηκα, γι’ αυτό τα γραπτά μου θα έχουν και παροντική αναφορά. Αυτή εμφανίζεται σε σημεία του κειμένου που σχετίζονται με την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ηθική στην πολιτική και βέβαια στο τελευταίο κεφάλαιο που το ονομάζω: Ένα ρεαλιστικό-ουτοπικό μοντέλο διακυβέρνησης της χώρας.
Για τη συγγραφή αυτού του έργου οφείλω τις ευχαριστίες μου στους: Πάνο Βουρνά, Γιάννη Γαμβρίλη, Βαγγέλη Δάφλο, Σταύρο Ζηκόπουλο, Στέργιο Καραγιάννη, Νίκο Κλειτσίκα, Βαγγέλη Νάτσιο, Γιώργο Παπαγιαννόπουλο, Σάκη Παπαπαναγιώτου και Βασίλη Τσαγκρή, οι οποίοι με βοήθησαν με αρχειακό υλικό, πληροφορίες και σχόλια.
Επίσης, στη Δανάη Καμπάνη και τον Κώστα Ζωντανό, που βοήθησαν στην αναζήτηση συγκεκριμένων βιβλιογραφικών πηγών. Στον Ανδρέα Βαρσάμη για την κατασκευή των σχεδίων, στον Δημήτρη Ηλιόπουλο για τον γραμματικό έλεγχο του κειμένου και τις παρατηρήσεις του και στον Φώτη Σακαλή, υπεύθυνο λειτουργίας του studio του Εργαστηρίου Τεχνολογιών Ήχου και Εικόνας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, για την ψηφιοποίηση του Διαγγέλματος του Ανδρέα Παπανδρέου προς τον Ελληνικό Λαό από τον Ραδιοσταθμό του Π.Α.Κ. την 25η Μαρτίου 1972.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον συνάδελφό μου Θόδωρο Λιανό και στη συνεργάτιδά μου Έλενα Χαϊδιά. Ο Θόδωρος Λιανός διάβασε το έργο δύο φορές και διατύπωσε συγκεκριμένες παρατηρήσεις-προτάσεις περιεχομένου και διάταξης της ύλης, οι οποίες βελτίωσαν το κείμενο. Η Έλενα Χαϊδιά προσέφερε τη γενναιόδωρη βοήθειά της στην αναζήτηση πρωτογενούς υλικού από το εν πολλοίς αταξινόμητο αρχείο μου και στη δακτυλογράφηση της όχι πάντα ευανάγνωστης γραφής μου. Έκαμε καίριες, δημιουργικές και εποικοδομητικές επισημάνσεις και προτάσεις. Η συμβολή της ήταν καθοριστική για την ολοκλήρωση του έργου.
Ακόμη, οφείλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον φιλόλογο Σταυριανό Αγοραστό για τη φιλολογική επιμέλεια του κειμένου, στη γραφίστρια Αννα Γερμανού, στην Ελευθερία Μαντά, επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο ΑΠΘ, για την ενδελεχή, τυπογραφική, γλωσσική, υφολογική επιμέλεια και στον εκδότη Ανδρέα Γερμανό.
Τέλος, ευχαριστώ τη σύζυγό μου Έρνα για τη βοήθειά της σε μεταφράσεις γαλλικών κειμένων στα ελληνικά και για τη συνεχή συμπαράστασή της στον χειρισμό του ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Γιάννης Τσεκούρας
Θεσσαλονίκη, 26 Σεπτεμβρίου 2024 [...]
Καλοτάξιδο... Γιάννη...
Διαθέσιμο από τις εκδόσεις Γερμανός σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε στο info@germanos-publications.gr το Τ: +30 2310225717
