Μπορεί τελικά η Βρετανία να το κάνει. Μία εβδομάδα πριν από το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η εκστρατεία υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση προηγείται....
Η κυβέρνηση και οι σύμμαχοί της από το αντίθετο στρατόπεδο, της παραμονής, είναι ανάστατοι. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σίγουρα ο λόγος δεν είναι η υπεροχή της εκστρατείας του "Leave". Οι υπέρμαχοι του Brexit δεν έχουν τόσο ισχυρή επιχειρηματολογία, αφού αδυνατούν να αποσαφηνίσουν τι θα σήμαινε η αποχώρηση από την ΕΕ για τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες της χώρας ή ποια μέρη της νομοθεσίας της ΕΕ θα υιοθετηθούν εκ νέου και ποια θα απορριφθούν. Δεν είναι ότι αυτά τα θέματα δεν μπορούσαν να συζητηθούν εκ των προτέρων –μπορούσαν- απλώς οι οπαδοί του Brexit είναι διχασμένοι σχετικά με το τι θα έπρεπε να σημαίνει μια έξοδος από την ΕΕ.
Ενώ, όμως, η εκστρατεία υπέρ της εξόδου ήταν κακή, η εκστρατεία υπέρ της παραμονής ήταν χειρότερη. Ο πρωθυπουργός David Cameron και οι σύμμαχοί του επέδειξαν μεγαλύτερη ικανότητα στο χειρισμό των τεχνικών όρων –ίσως σε υπερβολικό βαθμό. Βομβάρδιζαν τους ψηφοφόρους με αλλεπάλληλες μελέτες οι οποίες προέβλεπαν δραματικά αποτελέσματα για την οικονομία εάν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρούσε. Αλλά οι ψηφοφόροι θυμούνται ακόμη μία συγκλίνουσα άποψη των ειδικών στο παρελθόν πως η Βρετανία έπρεπε να εγκαταλείψει τη στερλίνα και να ενταχθεί στο ευρωσύστημα και τώρα βλέπουν τι αποτέλεσμα θα είχε αυτό.
Το κακό ιστορικό των εμπειρογνωμόνων σχετικά με τη Βρετανία και την Ευρώπη δημιούργησε πρόβλημα αξιοπιστίας και οι ατελείωτες επαναλήψεις και ανακύκλωση του "Σεναρίου Τρόμου" του Cameron δεν επρόκειτο ποτέ να το λύσουν.
Έχοντας αποτύχει να κερδίσει προβάδισμα, η εκστρατεία υπέρ της παραμονής έκανε τα πράγματα χειρότερα τείνοντας προς την υστερία. Όλα τα σημάδια δείχνουν ότι η ζωή έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πιθανή. Η Ελβετία δεν έχει βυθιστεί, όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς, στην αιώνια φτώχεια. Και όμως η έμφαση στο θλιβερό μέλλον της Βρετανίας χωρίς τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεχίστηκε.
Το κοινό μιας τηλεοπτικής εκπομπής γέλασε πρόσφατα με τον Cameron όταν ο δημοσιογράφος τον ρώτησε "Ποιο θα έρθει πρώτο πρωθυπουργέ, ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος ή η ύφεση του Brexit;" Ο Donald Tusk, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έγινε πρόσφατα ακόμη πιο δραματικός, διακηρύσσοντας ότι "το Brexit θα μπορούσε να είναι η αρχή της καταστροφής, όχι μόνο της ΕΕ αλλά και του δυτικού πολιτικού πολιτισμού στο σύνολό του".
Το Σενάριο του Τρόμου ήταν ένα δυνητικά μοιραίο λάθος. Θα έπρεπε να έχουν χρησιμοποιήσει και το θετικό επιχείρημα υπέρ του βρετανικού μέλλοντος στην Ευρώπη. Αλλά ας έρθουμε λίγο στη θέση του Cameron: οι υπόλοιποι ηγέτες της Ευρώπης δεν του άφησαν και πολλά περιθώρια για το επιχείρημα αυτό.
Το σημείο εκκίνησης για τις εκστρατείες -ο λόγος για τον οποίο ο Cameron πρότεινε εξαρχής το δημοψήφισμα- ήταν η μακροχρόνια δυσαρέσκεια με το ευρωπαϊκό σχέδιο, που τελευταία διογκώθηκε από τους φόβους γύρω από την ανεξέλεγκτη μετανάστευση. Ο Cameron έκρινε ότι αυτό το συναίσθημα δεν μπορούσε να παρακαμφθεί, εν μέρει επειδή απειλούσε να διασπάσει το κόμμα του. Σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να το καταστείλει με τη διαπραγμάτευση νέων όρων με την ΕΕ και με την υπόσχεση να αφήσει τη συμφωνία στη κρίση των ψηφοφόρων.
Οι άλλοι ηγέτες της Ευρώπης μπορούσαν και έπρεπε να τον βοηθήσουν. Έπρεπε να τον έχουν αναγνωρίσει ως σύμμαχο -και αυτό θα είχε ενισχύσει το ευρωπαϊκό σχέδιο. Βέβαια, αν κρίνουμε από τα σχόλια του Tusk, δεν έκρυψαν το ενδιαφέρον τους να κρατήσουν τη Βρετανία εντός. Και σίγουρα κατανοούν ότι η Ευρώπη ως σύνολο πρέπει να αλλάξει -το αρνητικό αίσθημα ενάντια στην ΕΕ αναπτύσσεται σε πολλές άλλες χώρες.
Παρολ’ αυτά άφησαν τον Cameron να φύγει από την περιβόητη επαναδιαπραγμάτευσή του με πολύ λίγα. Και ο τόνος της απάντησης τους ήταν ακόμη πιο επιζήμιος από την έλλειψη ουσίας. Το μήνυμα ήταν δυνατό και καθαρό: Δεν είναι η θέση της Βρετανίας να πει την Ευρώπη πώς να αλλάξει.
Οι δημοσκοπήσεις μπορεί να κάνουν λάθος. Υπάρχουν αρκετοί ακόμα αναποφάσιστοι ψηφοφόροι που μπορούν να δώσουν στον Cameron τη νίκη από την οποία εξαρτάται η καριέρα του. Πιθανότατα θα το κάνουν, επειδή οι αναποφάσιστοι συνήθως πηγαίνουν με την πιο ασφαλή επιλογή. Οι αγορές στοιχηματισμού, σε αντίθεση με τις δημοσκοπήσεις, εξακολουθούν να αναμένουν μία ψήφο υπέρ της παραμονής αν και με λιγότερη αυτοπεποίθηση από ό,τι πριν. Παρ 'όλα αυτά, ο κόσμος αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το Brexit θα μπορούσε και να συμβεί.
Θα ήταν η λάθος επιλογή. Η αποχώρηση από την ΕΕ θα ενείχε τεράστιο ρίσκο. Η "ύφεση του Brexit" που περιγράφει ο Cameron μπορεί να συμβεί. Ακόμη και αν τα πράγματα δεν πάνε καταστροφικά στραβά, τα κόστη πιθανότατα θα αντισταθμίσουν τα οφέλη. Αλλά αν το Η.Β. ψηφίσει για να αποχωρήσει, τότε η ΕΕ θα έχει το μερίδιό της στην ευθύνη. Με το να δείξει, σε μια κρίσιμη στιγμή, την ανυπομονησία της απέναντι στην κοινή γνώμη και στην αδιάλλακτη αντίσταση για μεταρρυθμίσεις, έκανε ό,τι περισσότερο μπορούσε για να γίνει το Brexit πιο πιθανό.
