«ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ αμετανόητος!» ΚΑΙ ΤΙ ΔΕΝ ΓΡΑΦΤΗΚΕ για να σπιλωθεί ο Αλβανίας Αναστάσιος...
Ο ΦΙΛΟΡΘΟΔΟΞΟΣ
«Θα πεθάνει αμετανόητος!» Ο Αναστάσιος και οι οφφικιάλιοι του Φαναρίου
Για την προσωπικότητα, το έργο, την ακούραστη ανιδιοτέλεια του κοιμηθέντος Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου (Γιαννουλάτου, 1929-2025), αλλά και για την συνεχή προσφορά των χαρισμάτων του στους ανθρώπους αντί για την ατομική τους χρήση, περιττεύει να μιλήσουμε εδώ. Θα μιλήσουν και θα γράψουν πολλοί, θα πουν πολλά. Και τίποτα δε θα συνιστά υπερβολή. Ο άνθρωπος, άλλωστε, μίλησε μια ζωή με το έργο του. Και είναι αυτό, όπως και η όλη του παρουσία, που του προσέδωσε το γιγαντιαίο ηθικό του κύρος στη συνείδηση του συνόλου του ελληνικού λαού, ένα ηθικό κύρος χωρίς αστερίσκους και υποσημειώσεις που δύσκολα θα το βρούμε να έχει αποδοθεί τόσο αδιαμφισβήτητα σε οποιονδήποτε άλλον.
Θα υπάρξουν όμως νεκρολογίες, από πρόσωπα και από θεσμούς, που θα έχουν και μιαν άλλη λειτουργία: αυτήν του «πλυντηρίου» για τους ίδιους τους νεκρολογούντες. «Αιωνία η μνήμη» του Αναστασίου σημαίνει: να τα θυμόμαστε κι αυτά, ή να τα θυμίζουμε. Διότι ο τελευταίος μεγάλος αγώνας του Αναστασίου, τα τελευταία χρόνια, αφορούσε στη δημόσια και ρητή του διαφωνία με τις επιλογές της δικής του εκκλησιαστικής αρχής, του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ως προς τον τρόπο με τον οποίο έλαβε χώρα η αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Ουκρανίας, ως προς τη βιασύνη και το καινοφανές (δηλαδή: το εκκλησιαστικά απαράδεκτο) πολλών μεθόδων υπό το φως της εκκλησιαστικής ιστορίας και του κανονικού δικαίου για να επιτευχθεί συμπιλημματικά κάτι τέτοιο χωρίς επαρκή έγνοια για θεμελιώδη ζητήματα όπως η αποστολική διαδοχή, ως προς την ιστορικών συνεπειών φρίκη ενός μείζονος σχίσματος (Κωνσταντινουπόλεως-Μόσχας) μέσα στο σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, την οποία ζητωκραυγάζουμε αμέριμνοι στο πλαίσιο της «σωστής πλευράς της ιστορίας».
Άλλοι θα προσέθεταν σε αυτά: την επιτυχή και ταχύτατη μετατροπή ενός πανάρχαιου θεσμού με αιώνες πείρας στη διπλωματία, και με άλλοτε συναίσθηση του βάρους της ιστορίας και των αιώνων πέρα από την επικαιρότητα και της ισορροπίες της στιγμής, σε παίγνιο και άθυρμα συγκεκριμένης πτέρυγας της αμερικανικής εξουσίας: στη μετατροπή του σε βραχίονα θρησκευτικής πολιτικής του State Department. Ή στην εκ των υστέρων κατανόηση (όπως βλέπουν σήμερα έως και οι τυφλοί) του ουκρανικού αυτοκεφάλου ως μιας από τις ενορχηστρωμένες πράξεις που μας οδήγησαν στον πόλεμο του ενός εκατομμυρίου νεκρών στην ευρωπαϊκή ήπειρο, και παραλίγο στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όμως ο Αναστάσιος δεν πολιτικολογούσε. Μιλούσε για τα ζητήματα εκκλησιαστικής τάξης και για το διακύβευμα της ενότητας της Εκκλησίας. Και μιλούσε για ζητήματα της δικής του υπερκείμενης εκκλησιαστικής αρχής (πλέον αυτοκέφαλη η Εκκλησία της Αλβανίας και άρα ανεξάρτητη, μα ο Αναστάσιος ξεκίνησε ως Έξαρχος του Φαναρίου στην Αλβανία το εκεί έργο του), του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κάτι που έχει κόστος. Για τις αμαρτίες του Πατριαρχείου Μόσχας ας μιλήσουν Ρώσοι. Το εύκολο είναι να λέμε ο ένας τ’ αλλουνού, το δύσκολο είναι η ειλικρινής αυτοκριτική.
Υπό κανονικές συνθήκες, η υπερκείμενη εκκλησιαστική αρχή θα αφουγκραζόταν τα ζητήματα που εγείρει ένας σημαίνων ιεράρχης της, Αρχιεπίσκοπος αυτοκέφαλης εκκλησίας, πόσω δε μάλλον όταν έχει τέτοιο ηθικό κύρος στη συνείδηση τόσων πολλών. Θα σκεφτόταν μήπως έχει και τα δίκια του. Αντ’ αυτού, παρακολουθήσαμε έκπληκτοι ένα γαϊτανάκι επιθέσεων κατά του Αναστασίου προερχόμενων από την αυλή του Φαναρίου.
Αδιανόητο να ξεχαστεί η κατακλείδα λιβελλογραφήματος του Άρχοντος Δικαιοφύλακος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, οφφικιάλιου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Παναγιώτη Ανδριόπουλου: ο Αλβανίας Αναστάσιος, λέει ο Άρχων Δικαιοφύλαξ του Φαναρίου, «θα πεθάνει αμετανόητος» (12 Αυγούστου 2023). Το κείμενο είναι ένα από τα πολλά που βρίσκουμε στην ημι-επίσημη ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Φως Φαναρίου και σε άλλες του ίδιου κλίματος, εάν βεβαίως δεν έχουν κατέβει μέχρι την ανάρτηση αυτού εδώ του σημειώματος. Όταν λέμε «ημι-επίσημο», κυριολεκτούμε: «ημι-επίσημο» σημαίνει να μπορείς πάντοτε να αρνείσαι ότι είναι δικό σου, αλλά να τιμάς αυτούς που το έφτιαξαν και το τρέχουν με οφφίκια όπως «Άρχων Δικαιοφύλαξ», δείχνοντας την εύνοια και την ευδοκία σου στο έργο τους εν τοις πράγμασι, όχι στα λόγια.
Το παράδειγμα δεν είναι μεμονωμένο και ατομικό. Και τι δεν γράφτηκε για να σπιλωθεί ο Αλβανίας Αναστάσιος ως «θεολόγος του πολέμου» (ο Αναστάσιος!) και «άθυρμα της Μόσχας» (ο Αναστάσιος!). Τι μας λένε οι αντιρρήσεις του Αλβανίας Αναστασίου; Μα, ότι ήταν «πολεμοχαρής» και «ρωσόφιλος», τι άλλο… (Όπως, άλλωστε, κι αυτό εδώ το κείμενο. Τι άλλο;) Μόνο για «ρούβλια» δε μίλησαν ως απάντηση στην παρρησία του. Ή μάλλον, μίλησαν και γι’ αυτά — εμμέσως μα σαφέστατα. Είναι άλλωστε πάνω στο ουκρανικό που εμφανίστηκαν κείμενα, με βαριές υπογραφές λαϊκών της αυλής του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που είχαν την έγνοια να μας παρουσιάσουν τον Αλβανίας Αναστάσιο ως «χουντικό» — διότι το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι όταν ο νους σου πάει στον Αναστάσιο είναι… «χουντικός»…
Δε θα ρυπάνουμε την ψυχή των αναγνωστών με περισσότερα. Όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να τα βρει με χαρακτηριστική ευκολία. Αλλά να μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, να έχουμε λίγη αξιοπρέπεια. Εάν δεν είχαν την εύνοια, την ευδοκία, ή τουλάχιστον την ανοχή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αυτά τα κείμενα δεν θα έβγαιναν ποτέ σε ιστότοπο με αυτόν τον τίτλο υπό χειροθετημένα στελέχη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ούτε θα γράφονταν και θα υπογράφονταν διάφορα από σωρεία θεολόγων «της αυλής».
Οι θεσμικές νεκρολογίες δε θα περιλαμβάνουν τα παραπάνω. Αυτά θα αποσιωπηθούν, ως εάν να ήταν ο ίδιος ο Αναστάσιος σιωπηρός για τα ιστορικά εκκλησιαστικά διακυβεύματα της εποχής του. Όμως δεν ήταν σιωπηρός. Ούτε δειλός. Και αυτό έχουμε ευθύνη να το θυμόμαστε, και να το θυμίζουμε. Εξ ου και αυτό το κάπως άκομψο σημείωμα, τόσο σύντομα μετά την κοίμησή του. Κι επειδή η σκύλευση ενάντια στον Αναστάσιο πονάει, ας είναι αυτό το κείμενο ένας αστερίσκος στο αυτο-πλυντήριο των νεκρολογούντων, προσώπων και θεσμών. Ας κριθούν στη σκιά του ηθικού κύρους του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου στη συνείδηση όλων.
Όλα αυτά δεν αφορούν μόνο τη δικαιοσύνη ως προς τη μνήμη του Αλβανίας Αναστασίου. Αφορούν και έναν άλλο θρήνο, έναν άλλο θάνατο: το να βλέπεις τον αδιανόητα σημαντικό θεσμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου να έχει ξεπέσει, με ή χωρίς θεσμικό «Αρχοντικό» περιτύλιγμα και τιμές, σε τέτοιους είδους λιβέλλους ενάντια στο γιγαντιαίο ηθικό κύρος του Αναστασίου. Χωρίς να υπάρχει ουδεμία συναίσθηση του τι ζημιά προκαλεί αυτό το καινοφανές κατάντημα στον ίδιο τον ιστορικό και τόσο πολύτιμο θεσμό, του πώς τον διασύρει, του πόσο δραστικά σμικρύνει την εμβέλειά του και το δικό του ηθικό κύρος στη συνείδηση του ελληνικού λαού. Δε μας παίρνει να αυτοχειριαζόμαστε έτσι.
Όμως τον τελικό Δικαιοφύλακα όλων μας δεν θα τον έχουν χειροθετήσει αυτοί.