Σε μισό δισεκατομμύριο ευρώ υπολογίζεται ο «μαύρος» τζίρος του ελαιολάδου στη χώρα μας, καθώς περί τους 70.000 τόνους διακινούνται στην εγχώρια αγορά χύμα, χωρίς παραστατικά, στον γνωστό τενεκέ ή σε πλαστικά δοχεία. Μόνο από τη μη είσπραξη ΦΠΑ οι απώλειες για τα κρατικά ταμεία υπολογίζονται σε 60-70 εκατ. ευρώ. Και μπορεί το ελαιόλαδο να χαρακτηρίζεται και «υγρός χρυσός», αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λάμπει κιόλας.
Αλλωστε… ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. «Πάνω από τα 2/3 των δειγμάτων χύμα ελαιολάδου που έχουν ληφθεί κατά καιρούς στο πλαίσιο δειγματοληπτικών ελέγχων είναι ακατάλληλα ή μη συμβατά με τους ισχυρισμούς των παραγωγών τους ή νοθευμένα στη χειρότερη περίπτωση», είπε χαρακτηριστικά χθες ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Ελαιολάδου (ΕΔΟΕ) Εμμανουήλ Γιαννούλης, στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για τα φλέγοντα ζητήματα που αφορούν το ελαιόλαδο.
Το γεγονός ότι το 25% της εγχώριας παραγωγής και το 70% της εγχώριας κατανάλωσης διακινείται χύμα, είναι βασικά και ένας από τους λόγους που δεν υπάρχουν ακριβή στατιστικά στοιχεία για την κατάσταση στον κλάδο, παρά μόνο κατ’ εκτίμηση. «Μπορεί στην Ισπανία να γνωρίζουμε κάθε μήνα με ελάχιστη καθυστέρηση το ισοζύγιο του προηγουμένου μηνός (παραγωγή, πωλήσεις, αποθέματα), αλλά στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια τίποτα από τα παραπάνω», επισήμανε ο Βασίλης Ζαμπούνης, αντιπρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4 Ε).
Με βάση πάντα τις εκτιμήσεις του κλάδου, η διακίνηση ελαιολάδου μέσα από το κανάλι των σούπερ μάρκετ –πρόκειται για τυποποιημένο ελαιόλαδο– υπολογίζεται σε περίπου 12.000 τόνους, όταν προ της οικονομικής κρίσης ανερχόταν σε 30.000 τόνους, ενώ γύρω στους 15.000 τόνους προορίζεται για ιδιοκατανάλωση από τους παραγωγούς.
Ακόμη πιο δύσκολο είναι να υπολογίσει κάποιος τι γίνεται στο κανάλι της εστίασης και ευρύτερα του HORECA, καθώς συχνά υπάρχει ο ισχυρισμός περί χρήσης ελαιολάδου, ενώ χρησιμοποιούνται σπορέλαια και καταστρατηγείται η νομοθεσία που θεσπίστηκε το 2017 περί απαγόρευσης χρήσης χύμα ελαιολάδου στα τραπέζια των εστιατορίων.
Οι εξαγωγές
Πολύ μεγαλύτερη, βεβαίως, είναι και η ποσότητα ελαιολάδου που εξάγεται χύμα, κυρίως στην Ιταλία, από τις εξαγωγές τυποποιημένου ελαιολάδου. Αναλόγως της χρονιάς οι εξαγωγές χύμα ελαιολάδου κυμαίνονται από 60.000-100.000 τόνους –σημειωτέον φέτος αναμένεται να εξαχθούν σημαντικές ποσότητες λόγω της μειωμένης παραγωγής και των υψηλών τιμών–, ενώ οι εξαγωγές τυποποιημένου ελαιολάδου, οι οποίες μάλιστα διπλασιάστηκαν την τελευταία δεκαετία, φθάνουν τους 40.000 τόνους. «Αν και στην Ελλάδα παράγεται το 10% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου, το μερίδιο αγοράς του ελληνικού ελαιολάδου στις ξένες αγορές είναι 2%-3%», τόνισε ο Φώτης Σουσαλής, αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Τυποποιητών Ελαιολάδου Κρήτης (ΣΥΤΕΚ). Σε κάποιες πάντως χώρες το μερίδιο αγοράς του ελληνικού ελαιολάδου είναι σχετικά υψηλό, όπως στη Γερμανία (14%), στην Πολωνία (12%) και στο Βέλγιο (5%). «Το όφελος για την οικονομία από την εξαγωγή τυποποιημένου ελαιολάδου είναι 1,5 ευρώ/ κιλό», πρόσθεσε.
Βεβαίως και τα παραπάνω μερίδια αγοράς που έχουν αποκτηθεί με πολύ κόπο απειλούνται, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τη θεσμοθέτηση ανώτατου επιτρεπτού ορίου περιεκτικότητας του ελαιολάδου σε υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) έχει συστήσει το όριο αυτό να είναι 2 mg/κιλό, όριο το οποίο υπερβαίνει το 30% των δειγμάτων ελληνικού ελαιολάδου που έχει ελεγχθεί. Η υπέρβαση του ορίου αυτού υποβαθμίζει το ελαιόλαδο σε μη τρόφιμο. «Από 8,70 ευρώ/κιλό που είναι η τιμή παραγωγού σήμερα, αυτομάτως θα πέσει στα 0,70 ευρώ/ κιλό», τόνισε ο κ. Γιαννούλης. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και ακόμη δεν έχει θεσπιστεί κοινοτικός κανονισμός, η Γερμανία έχει προβεί σε σχετική νομοθετική διάταξη, υιοθετώντας τη σύσταση της EFSA, ενώ ετοιμάζονται να προβούν σε παρόμοιες ενέργειες η Τσεχία και η Ολλανδία.
Η επιμόλυνση του ελαιολάδου με τους υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων είναι συνέπεια συνηθισμένων πρακτικών, όπως το κλάδεμα των ελαιοδένδρων παράλληλα με τη συλλογή των ελιών με τη χρήση πετρελαιοκίνητων εργαλείων ή ο εμποτισμός των τσουβαλιών που τοποθετούνται οι ελιές σε παραφινέλαιο, ώστε αυτά να είναι πιο ανθεκτικά.
Ανοδικά συνεχώς η τιμή του
Μόνο η σημαντική υποχώρηση της ζήτησης φαίνεται ικανή για να ανακόψει την ανοδική πορεία των τιμών του ελαιολάδου, οι οποίες σήμερα σε επίπεδο παραγωγού ανέρχονται σε 8,50-8,70 ευρώ/κιλό, από 5 ευρώ/κιλό τον Ιανουάριο. Ηδη χθες οι τιμές στην Ιταλία ήταν στα επίπεδα των 9,40 ευρώ/κιλό, κάτι που σημαίνει ότι σύντομα θα φθάσουν και στην Ελλάδα σε αυτά τα επίπεδα. «Οι τιμές ενδεχομένως θα αυξηθούν κι άλλο», εκτίμησε ο Κωνσταντίνος Κουτσιούμπης, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποίησης Ελαιολάδου (ΣΕΒΙΤΕΛ). Ο ίδιος, μάλιστα, τόνισε ότι η βιομηχανία προμηθεύεται ελαιόλαδο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και επομένως ακολουθεί τις τιμές που διαμορφώνονται όλο τον χρόνο.
