Το θέμα της δίαιτας που αποσκοπεί από την μια στην διατήρηση της υγείας και από την άλλη στην θεραπεία από προϋπάρχουσες ασθένειες απασχόλησε ιδιαίτερα τον καινοτόμο και θεμελιωτή της ιατρικής επιστήμης Ιπποκράτη, με το έργο και την διδασκαλία του οποίου καθορίστηκαν οι αρχές της Ολιστικής Διαιτολογίας.
Γεννήθηκε στην Κω το 460 π.X. Η θεραπευτική του κατεύθυνση όσον αφορά και την Ιατρική και την Διαιτητική στρέφεται προς την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου τον οποίο αντιμετωπίζει ως ψυχοσωματική ολότητα.
Η ισορροπία το κλειδί της υγείας
Στο έργο του ¨Περί Διαίτης¨ ο Ιπποκράτης επισημαίνει ότι η γνώση της ανθρώπινης φύσης και η διάκριση των στοιχείων από τα οποία αποτελείται είναι απαραίτητη για να μπορέσει κανείς να εκφραστεί σωστά για την διατροφή. Εκτός όμως από αυτό θα πρέπει να γνωρίζει τις ιδιότητες των τροφών και των ποτών από τα οποία αποτελείται η ανθρώπινη διατροφή και την δύναμη που η κάθε μια διαθέτει. Σημαντική όμως είναι και η σχέση μεταξύ τροφής και άσκησης καθώς συμβάλλουν αμοιβαία στην επίτευξη και διατήρηση της υγείας. Στο έργο του αναφέρει ότι αν μπορούσε να προσδιοριστεί με απόλυτη ακρίβεια για κάθε άτομο η σωστή αναλογία τροφής και άσκησης χωρίς πλεόνασμα ή έλλειψη θα είχε ανακαλυφθεί ο τρόπος για την εξασφάλιση της ανθρώπινης υγείας. Δυστυχώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να συμβεί καθώς είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς την ακριβή ποσότητα τροφής και άσκησης. Ακόμη και μια μικρή δυσαναλογία ανάμεσα σε αυτά τα δύο μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση και κατά συνέπεια σε αρρώστια.
Συμβουλές για κάθε εποχή και τύπο
Η διατροφή κατά τον Ιπποκράτη καθορίζεται από τις εποχές του έτους, τις μεταβολές του καιρού, από τον σωματότυπο, την ηλικία ακόμα και από τις κλιματολογικές συνθήκες. Στα έργα του δίνονται συμβουλές για τις τέσσερις εποχές του έτους, όσον αφορά τον τρόπο διατροφής ενός συνηθισμένου, φυσιολογικού ανθρώπου, του οποίου η εργασία δεν απαιτεί κάτι το ιδιαίτερο. Ξεκινώντας από τον χειμώνα συμβουλεύει τους ανθρώπους να τρώνε όσο το δυνατόν περισσότερο και να πίνουν λιγότερο. Το ποτό να είναι κρασί λίγο αραιωμένο και οι τροφές κυρίως ψωμί και ψητά. Την άνοιξη να πίνουν κρασί περισσότερο αραιωμένο και να τρώνε λιγότερη ποσότητα τροφής αντικαθιστώντας το σταρένιο ψωμί με κριθαρένιο. Το καλοκαίρι να πίνουν κρασί νερωμένο και να τρέφονται με κριθαρένιο ψωμί και βρασμένα φαγητά για να διατηρείται το σώμα δροσερό. Το φθινόπωρο οι τροφές πρέπει να αυξηθούν και πάλι και να γίνουν πιο στεγνές και το κρασί να είναι λιγότερο αραιωμένο ώστε να προετοιμαστεί το σώμα για τον ερχομό του χειμώνα. Όσον αφορά στον σωματότυπο ο Ιπποκράτης συμβουλεύει τα παχύσαρκα άτομα, το μεγαλύτερο διάστημα του έτους να ακολουθούν στεγνή δίαιτα γιατί το σώμα τους είναι υγρό, ενώ αντίθετα τα λιπόσαρκα άτομα να ακολουθούν δίαιτα πιο υγρή γιατί το σώμα τους είναι στεγνό. Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα να ακολουθούν στεγνή δίαιτα κυρίως γιατί το σώμα τους είναι υγρό και χαλαρό.
Σε σχέση με την άσκηση ο Ιπποκράτης συμβουλεύει το περπάτημα τον χειμώνα να είναι πιο γρήγορο σε σχέση με το καλοκαίρι και οι παχύσαρκοι να περπατούν πιο γρήγορα σε σχέση με τους αδύνατους.
Τα πιο θρεπτικά τρόφιμα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες
Στο έργο του επίσης αναφέρεται στις ιδιότητες πολλών τροφών σε βασικές κατηγορίες τροφίμων. Ξεκινώντας από το ψωμί θεωρεί το σιτάρι πιο δυναμωτικό από το κριθάρι αλλά λιγότερο υπακτικό, το ψωμί που ψήνεται στον φούρνο περισσότερο θρεπτικό από την σχάρα γιατί καίγεται λιγότερο από την φωτιά, το ψωμί από σιμιγδάλι δυναμωτικό αλλά πιο δυναμωτικό από όλα θεωρεί το ψωμί από πλιγούρι. Όσον αφορά τα λαχανικά, θρεπτικά θεωρούνται τα μπιζέλια, τα φασόλια, τα άσπρα ρεβίθια, τα κουκιά. Επίσης στην κατηγορία των δυναμωτικών τροφίμων ανήκει το κεχρί και ο λιναρόσπορος. Το σέλινο αναφέρεται ως διουρητικό όπως και ο δυόσμος, ενώ ο άνηθος ως στυπτικός. Από τα φρούτα, τα ώριμα αχλάδια διευκολύνουν τις κενώσεις και καθαρίζουν τα σπλάχνα, ενώ τα άγουρα είναι στυπτικά. Ο χυμός μήλου αναφέρεται ως διουρητικός, ενώ τα μούρα και οι σταφίδες διευκολύνουν το έντερο.
Ζήτημα συνήθειας
Σε ένα άλλο σημαντικό κομμάτι στο έργο του που έχει να κάνει με τις συνήθειες του κάθε ατόμου, αναφέρεται στην απότομη μεταβολή του διαιτολογίου η οποία μπορεί να προκαλέσει βλάβη και εξασθένιση του οργανισμού .Για τον λόγο αυτό ο Ιπποκράτης συμβουλεύει αυτή η μεταβολή να γίνεται σταδιακά. Γιατί ο οργανισμός ανέχεται τροφές που έχει συνηθίσει ακόμη κι αν είναι κακής ποιότητας, ενώ δεν ανέχεται εύκολα τροφές που δεν έχει συνηθίσει ακόμα κι αν θεωρούνται καλές.
Η τροφή ως μέσο θεραπείας
Σύμφωνα λοιπόν με τον Ιπποκράτη από την μια η τροφή είναι το μέσο που μπορεί να οδηγήσει στην υγεία ή να θεραπεύσει μια ασθένεια, από την άλλη όμως αυτό δεν μπορεί να συμβεί χωρίς την διερεύνηση της ανθρώπινης φύσης του κάθε ατόμου ξεχωριστά, των εσωτερικών του αναγκών, των συνηθειών και του τρόπου ζωής του. Ψυχή, σώμα και τροφή είναι απόλυτα συνδεδεμένα, ενώ στο έργο του προχωρώντας ακόμη περισσότερο ασχολείται και με το υποσυνείδητο όπου μέσα από τα όνειρα εξηγεί διατροφικές ελλείψεις και διακρίνει προμηνύματα ασθενειών.
Επομένως ένα τόσο μεγαλειώδες έργο για την διατροφή όπως αυτό του Ιπποκράτη μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η σύνταξη μιας δίαιτας εμπεριέχει μεγάλη ευθύνη και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται επιπόλαια, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να εξετάζεται από την μια το είδος της τροφής που θα χορηγηθεί και κατά πόσον αυτή θα ωφελήσει ένα υγιές άτομο και δεν θα το βλάψει αλλά θα το διατηρήσει υγιές και κατά πόσον από την άλλη θα καταφέρει να βοηθήσει το σώμα να ανταποκριθεί κατάλληλα ώστε να θεραπεύσει μια ασθένεια.
