Στην καρδιά της αττικής γης, το ιστορικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στην Πεντέλη στέκει ως σιωπηλός μάρτυρας μιας νέας εποχής κλιματικών προκλήσεων, όπως παρατηρεί η βρετανική εφημερίδα Financial Times.
Τον περασμένο Αύγουστο, οι επιστήμονες που επί δεκαετίες μελετούσαν τις πυρκαγιές, βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια τραγική ειρωνεία: η φωτιά έφτασε στο κατώφλι τους.
Ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, περιγράφει στην εφημερίδα με έντονη ανησυχία πώς οι φλόγες έφτασαν σε απόσταση αναπνοής από το ιστορικό τηλεσκόπιο Newall. Η διάσωση του κτιρίου επετεύχθη χάρη στην ηρωική προσπάθεια πυροσβεστών και εναέριων μέσων, αλλά το γεγονός άφησε ένα ανεξίτηλο σημάδι στη συλλογική μνήμη της επιστημονικής κοινότητας.
Η Αθήνα βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας κλιματικής κρίσης. Μαζί με πόλεις όπως το Ντάλας, η Λισαβόνα, το Σίδνεϊ και το Κέιπ Τάουν, χαρακτηρίζεται από τους επιστήμονες ως «καθιστή πάπια» [sitting duck] – ένας όρος που συνήθως σημαίνει τον «εύκολο στόχο», στην περίπτωση του συγκεκριμένου άρθρου περιγράφει αστικά κέντρα εξαιρετικά ευάλωτα στις καταστροφές που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Η κλιματική αλλαγή επιφέρει δραματική αύξηση των ακραίων θερμοκρασιών, οι οποίες με τη σειρά τους τροφοδοτούν τις πυρκαγιές. Σύμφωνα με μοντέλα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του διευθυντή του, Χρήστου Γιαννακόπουλου, η Αθήνα ενδέχεται να αντιμετωπίσει έως και 40 επιπλέον ημέρες με μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 35°C ετησίως μέχρι το 2050, συγκριτικά με την περίοδο 1981-2000.
Η αστική εξάπλωση της Αθήνας από τη δεκαετία του 1950 έχει δημιουργήσει μια επικίνδυνη διεπαφή μεταξύ αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Χαμηλά κτίρια έχουν επεκταθεί προς τα βουνά, τους λόφους και τη θάλασσα που περιβάλλουν την πόλη, δημιουργώντας μια εκτεταμένη ζώνη όπου ο αστικός ιστός συναντά τις δασικές εκτάσεις.
Το όρος Υμηττός αναδεικνύεται ως το επόμενο πιθανό σημείο έναρξης μιας καταστροφικής πυρκαγιάς. Οι προσομοιώσεις του κ. Λαγουβάρδου και του συναδέλφου του Θεόδωρου Γιάνναρου δείχνουν ότι μια πυρκαγιά στις βόρειες πλαγιές του βουνού θα μπορούσε να εξαπλωθεί ταχύτατα προς την πόλη, απειλώντας ακόμη και το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Οι συνέπειες των πυρκαγιών δεν περιορίζονται στην άμεση καταστροφή. Ο Μιχάλης Διακάκης, ειδικός σε καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισημαίνει ότι οι καμένες εκτάσεις παραμένουν ευάλωτες σε πλημμύρες για έως και μια δεκαετία μετά την πυρκαγιά.
Η ραγδαία αστικοποίηση της Αθήνας έχει επιδεινώσει την κατάσταση. Ο Φίρας Σάλεχ της Moody’s επισημαίνει ότι πολλά ρέματα και ποτάμια έχουν καλυφθεί ή χτιστεί από πάνω τους, μειώνοντας δραματικά την ικανότητα της πόλης να διαχειρίζεται τις έντονες βροχοπτώσεις.
Η πόλη κινητοποιείται για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Ο αντιδήμαρχος Νίκος Χρυσόγελος τονίζει την επείγουσα ανάγκη για δράση, ενώ η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει την ανάπτυξη-ρεκόρ πυροσβεστικών δυνάμεων, περίπου 18.000 πυροσβέστες, και 80 drones για την ανίχνευση πυρκαγιών σε όλη τη χώρα.
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί, συμπεριλαμβανομένου του κ. Διακάκη, πιστεύουν ότι η Αθήνα παραμένει απροετοίμαστη για ένα ακραίο κλιματικό συμβάν. Η πόλη έχει δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει ακόμη και πιο ήπιες πλημμύρες ή πυρκαγιές, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες για την ικανότητά της να διαχειριστεί μια μεγαλύτερη καταστροφή, τονίζει η εφημερίδα.
Καθώς η αντιπυρική περίοδος ξεκινά, ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης Γιάννης Κεφαλογιάννης προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να εφησυχάζουμε από τις ηπιότερες κλιματικές συνθήκες φέτος. Τα χειρότερα σενάρια, όπως επισημαίνει, βρίσκονται μπροστά μας, συμπληρώνει η εφημερίδα.
