Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα
Κάθε τέτοια ημέρα τρέχει ο νους σε μια ερειπωμένη εκκλησία αφιερωμένη στους ανάργυρους ιατρούς, τον άγιο Κοσμά και τον άγιο Δαμιανό. Βρίσκεται στον εκτεταμένο και πάρα πολύ εντυπωσιακό ερειπιώνα της ελληνιστικής Γέρασας στην Ιορδανία (βόρεια του Αμμάν, στον δρόμο για τα ιορδανοσυριακά σύνορα).
Λένε μάλιστα, η παράδοση το θέλει και το επαναλαμβάνει μετ’ επιτάσεως, ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε την πόλη όταν του παραπονέθηκαν οι Μακεδόνες βετεράνοι του στρατού πως δεν μπορούσαν να τον ακολουθήσουν παραπέρα. «Γέρασα, βασιλιά» του έλεγαν. Ήθελαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Αλλά ο στρατηλάτης οραματιζόταν τη δημιουργία μιας ελληνικής, ελληνιστικής ή ελληνίζουσας Ανατολής. Τους ήθελε εκεί. Φορείς του αλεξανδρινού οικουμενισμού. Τους εγκατέστησε στη νέα πόλη, στις παρυφές της Πετραίας Αραβίας, της αδυσώπητης ερήμου. Αυτοί ήταν λοιπόν οι γέροντες. Αν είχαν φύγει τριαντάρηδες, τώρα ήταν σαραντάρηδες. Αλλά καταπονημένοι, γερασμένοι. Εξ ου και το όνομα! Διόλου δεν βλάφτουν οι άκακοι μύθοι.
Περίπου οκτακόσια χρόνια αργότερα, στα πρωτοβυζαντινά χρόνια, άρχισε η μετατροπή των αρχαίων ναών σε χριστιανικούς. Ούτε μια αρχαία πέτρα δεν πείραξαν. Αλλά ήταν τέτοια η ανάγκη να υιοθετηθεί από τον κοσμάκη η νέα θρησκεία, ώστε προστέθηκαν κι άλλα δέκα χριστιανικά τεμένη κοντά στους αρχαίους ναούς και τώρα πλέον εκκλησίες. Μία από τις νεόδμητες εκκλησίες, μία μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, αφιερώθηκε στους Μεσανατολίτες ανάργυρους. Δηλαδή το κεντρικό κλίτος, γιατί τα πλαϊνά αφιερώθηκαν στη λατρεία άλλων αγίων. Αλλά αυτό το κεντρικό κλίτος σώζει ακόμα ωραιότατα ψηφιδωτά και θαυμάσιες επιγραφές, στα ελληνικά βεβαίως. Όλα καμωμένα μεταξύ 530 και 533, όταν ήταν επίσκοπος της Γέρασας ο Παύλος.
Περίπου οκτακόσια χρόνια αργότερα, στα πρωτοβυζαντινά χρόνια, άρχισε η μετατροπή των αρχαίων ναών σε χριστιανικούς. Ούτε μια αρχαία πέτρα δεν πείραξαν. Αλλά ήταν τέτοια η ανάγκη να υιοθετηθεί από τον κοσμάκη η νέα θρησκεία, ώστε προστέθηκαν κι άλλα δέκα χριστιανικά τεμένη κοντά στους αρχαίους ναούς και τώρα πλέον εκκλησίες. Μία από τις νεόδμητες εκκλησίες, μία μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, αφιερώθηκε στους Μεσανατολίτες ανάργυρους. Δηλαδή το κεντρικό κλίτος, γιατί τα πλαϊνά αφιερώθηκαν στη λατρεία άλλων αγίων. Αλλά αυτό το κεντρικό κλίτος σώζει ακόμα ωραιότατα ψηφιδωτά και θαυμάσιες επιγραφές, στα ελληνικά βεβαίως. Όλα καμωμένα μεταξύ 530 και 533, όταν ήταν επίσκοπος της Γέρασας ο Παύλος.
Η πιο πυκνογραμμένη αναπτύσσεται σε δέκα αράδες και βρίσκεται μπροστά στο Ιερό. Μια άλλη, λακωνική αυτή, είναι γραμμένη μέσα σε πλαίσιο-ρόμβο: «ΚΥΡΙΕ Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΚΑΙ ΔΑΜΙΑΝΟΥ ΕΛΕΗΣΟΝ ΤΟΝ ΤΡΙΒΟΥΝΟΝ ΔΑΓΙΣ ΘΕΟΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΕΞΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΥ ΠΡΟΣΦΟΡΑΝ». Γύρω ψηφιδωτά πουλιά, ελάφια, γεμιστοί ρόμβοι, σκηνές αγροτικές. Αλλά οι ανάργυροι βρίσκονται παντού. Κυριαρχούν στον πελώριο ναό. Κατέχουν χωριστή θέση στην καρδιά μας, όπως και στο κοινωνικό σώμα. Η σημερινή εορτή συμπυκνώνει αισθήματα ευγνωμοσύνης αμέτρητων ψυχών. Και σε τέτοιους καιρούς σαν τους τωρινούς, όλα αποκτούν άλλη βαρύτητα.
