Ιερά Σύνοδος για Αγία Σοφία: Από ποιους ζητεί παρέμβαση ώστε να μην γίνει τζαμί

Την παρέμβαση της UNESCO και του ICOMOS προκειμένου να προστατευτεί η Αγία Σοφία και να μην μετατραπεί σε τζαμί, ζητεί η Ιερά Σύνοδος.

Η Ιερά Σύνοδος έστειλε σχετικό έγγραφο, που υπογράφει ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, προς τον Εκπαιδευτικό Επιστημονικό και Πο­λι­τι­στικό Ορ­γα­νι­σμό των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) και το Ελληνικό Τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (Ελληνικο ICOMOS), με κοινοποίηση προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό και τους υπουργούς Εξωτερικών, Παιδείας και Πολιτισμού.

Αναλυτικά η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου:

Μέ ἀ­φορμή τήν ἀπόφαση τῆς Κυ­βέρ­νησης τῆς γεί­το­νος χώ­ρας Τουρ­κίας περί με­τα­τροπῆς τοῦ ση­με­ρι­νοῦ μου­σει­α­κοῦ κα­θε­στῶ­τος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Ἁ­γίας Σο­φίας Κων­σταν­τι­νου­πό­λεως σέ μου­σουλ­μα­νικό Τέ­με­νος (Τζαμί) καί σέ συνέχεια τοῦ ἀπό 13ης Ἰουλίου 2020 δευτέρου Ἀνακοινωθέντος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος περί πραγματοποιήσεως διεθνῶν ἐκκλήσεων καί διαβημάτων γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ Μνημείου καί τήν ἀπόδοσή του στήν ὀρθή χρήση του, τό Γρα­φεῖο Τύ­που τῆς Ἱ­ε­ρᾶς Συ­νό­δου τῆς Ἐκ­κλη­σίας τῆς Ἑλ­λά­δος ἐνημερώνει καί πληροφορεῖ ὅτι ἀπεστάλη ἤδη τό παρακάτω Συνοδικό ἔγγραφο πρός τόν Ἐκ­παι­δευ­τικό Ἐ­πι­στη­μο­νικό καί Πο­λι­τι­στικό Ὀρ­γα­νι­σμό τῶν Ἡ­νω­μέ­νων Ἐ­θνῶν (UNESCO), τό Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων καί Τοποθεσιῶν (ICOMOS) καί τό Ἑλληνικό Τμῆμα τοῦ Διεθνοῦς Συμβουλίου Μνημείων καί Τοποθεσιῶν (Ελληνικο ICOMOS), μέ κοινοποίηση πρός τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαῖο, τήν Ἐξοχωτάτη κ. Αἰκατερίνη Σακελλαροπούλου, Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, τόν Ἐξοχώτατο κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως, τούς Ἀξιοτίμους κ. Νικόλαο Δένδια, Ὑπουργό Ἐξωτερικῶν, κ. Νίκη Κεραμέως, Ὑπουργό Παιδείας καί Θρησκευμάτων καί κ. Λίνα Μενδώνη, Ὑπουργό Πολιτισμοῦ:

«Ὅ­πως γνω­ρί­ζετε τό τουρ­κικό κρά­τος ἔ­χει ἐ­πι­κυ­ρώ­σει ἀπό τίς 16.3.1983 τή Δι­ε­θνῆ Σύμ­βαση γιά τήν Προ­στα­σία τῆς Παγ­κό­σμιας Πο­λι­τι­στι­κῆς καί Φυ­σι­κῆς Κλη­ρο­νο­μιᾶς (Unesco Πα­ρίσι 1972).

Ὁ Ναός τῆς Ἁ­γίας τοῦ Θεοῦ Σο­φίας θε­με­λι­ώ­θηκε ἀπό τόν Χρι­στι­ανό Αὐ­το­κρά­τορα Ἰ­ου­στι­νι­ανό, ἐγ­και­νι­ά­σθηκε τήν 27η Δε­κεμ­βρίου τοῦ 537 μ.X. καί προ­ο­ρί­σθηκε ὡς χῶ­ρος ἐκ­κλη­σι­α­στι­κῆς λα­τρείας, ἀ­φι­ε­ρω­μέ­νος στή Σο­φία τοῦ Θεοῦ, τόν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στό. Πρό­κει­ται γιά ἀ­ρι­στούρ­γημα ἀρ­χι­τε­κτο­νι­κῆς με­γα­λο­φυίας καί εἶ­ναι παγ­κο­σμίως δι­ά­ση­μος ὡς ἕνα κατ’ ἐ­ξο­χήν μνη­μεῖο τοῦ Χρι­στι­α­νι­κοῦ Πο­λι­τι­σμοῦ. Ἡ ἀ­ξία του πα­ρα­μέ­νει οἰ­κου­με­νική ἐ­πειδή ὁ Χρι­στι­α­νι­σμός ἔ­χει ὑ­πε­ρε­θνική καί οἰ­κου­με­νική ἀ­κτι­νο­βο­λία.

Μετά τό 1453 ὁ Ναός τῆς Ἁ­γίας Σο­φίας με­τα­τρά­πηκε σέ ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος. Ἀπό τό 1573 ὁ Ναός τῆς Ἁ­γίας Σο­φίας καί τά στοι­χεῖα του ὑ­πέ­στη­σαν φθο­ρές ἀπό τό Ὀ­θω­μα­νικό Κρά­τος (κα­τα­στροφή χρι­στι­α­νι­κῶν στοι­χείων τοῦ Ναοῦ, ἀ­πο­ξή­λωση ἤ ἐ­πι­κά­λυψη ψη­φι­δω­τῶν, ἐ­πέν­δυση τοί­χων μέ ἰσ­λα­μικά μο­τίβα προ­κει­μέ­νου νά κα­λυ­φθοῦν οἱ χρι­στι­α­νι­κές ἁ­γι­ο­γρα­φίες) καί προ­σθῆ­κες, ἄ­σχε­τες μέ τόν προ­ο­ρι­σμό πού εἶχε κατά τόν χρόνο ἀ­νέ­γερ­σής του (προ­σθήκη μι­να­ρέ­δων, προ­σθήκη ἰσ­λα­μι­κῶν συμ­βό­λων Χα­λί­φη­δων στό ἐ­σω­τε­ρικό τοῦ Ναοῦ), προ­κει­μέ­νου νά χρη­σι­μο­ποι­η­θεῖ ὡς ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος. Ἡ χρήση αὐτή ἀπέ­βλεπε νά συμ­βο­λί­σει πο­λι­τικά τήν κα­τά­κτηση τῆς Κων­σταν­τι­νού­πο­λης ἀπό τούς Ὀ­θω­μα­νούς.

Μέ ἀ­πό­φαση τοῦ Ὑ­πουρ­γι­κοῦ Συμ­βου­λίου τῆς Τουρ­κίας τῆς 24ης Νο­εμ­βρίου 1934, ὁ Ναός με­τα­τρά­πηκε σέ μου­σεῖο ἀ­να­γνω­ρί­ζον­τας τόν μνη­μει­ακό του χα­ρα­κτῆρα καί δι­α­τη­ρῶν­τας τό χρι­στι­α­νικό του ὄ­νομα (Hagia Sofya).

Τόν Ἰ­ού­νιο τοῦ 1931 ἐ­πε­τράπη στόν Thomas Whittemore νά προ­χω­ρή­σει σέ ἀ­πο­κά­λυψη ὁ­ρι­σμέ­νων σπου­δαίων ψη­φι­δω­τῶν πού ἀ­πει­κο­νί­ζουν τόν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στό, τή Θε­ο­τόκο, Ἁ­γί­ους τῆς Ἀ­να­το­λι­κῆς Ὀρ­θό­δο­ξης Ἐκ­κλη­σίας τοῦ Χρι­στοῦ, κα­θώς καί χρι­στι­α­νούς αὐ­το­κρά­το­ρες τῆς Ἀ­να­το­λι­κῆς Ρω­μα­ϊ­κῆς Αὐ­το­κρα­το­ρίας. Πρό­σφατα ἀ­πο­κα­λύ­φθη­καν καί ἄλ­λες χρι­στι­α­νι­κές ἀρ­χαι­ό­τη­τες πού εἶ­χαν κα­λυ­φθεῖ ἀπό τούς Ὀ­θω­μα­νούς (ψη­φι­δωτά μέ ἐ­ξα­πτέ­ρυ­γους ἀγ­γέ­λους).

Στίς 10 Ἰ­ου­λίου 2020 ἀ­να­κοι­νώ­θηκε ὅτι τό τουρ­κικό Συμ­βού­λιο τῆς Ἐπι­κρα­τείας ἔ­κανε δε­κτή αἴ­τηση ἀ­νά­κλη­σης τοῦ «Συν­δέ­σμου Προ­σφο­ρᾶς στά Βα­κού­φια, τά ἱ­στο­ρικά μνη­μεῖα καί τό πε­ρι­βάλ­λον», ἀ­να­κά­λεσε ἀ­πό­φαση τοῦ Ὑ­πουρ­γι­κοῦ Συμ­βου­λίου τῆς Τουρ­κίας τῆς 24ης Νο­εμ­βρίου 1934 καί ἐ­πέ­τρεψε τή με­τα­τροπή τοῦ μνη­μείου σέ ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος.

Οὐ­σι­α­στικά ἡ ἀ­πό­φαση τοῦ τουρ­κι­κοῦ Συμ­βου­λίου τῆς Ἐ­πι­κρα­τείας με­τα­τρέ­πει ἐκ νέου τόν Ναό τῆς Ἁ­γίας Σο­φίας ἀπό μνη­μεῖο πο­λι­τι­στι­κῆς κλη­ρο­νο­μιᾶς σέ σύμ­βολο κα­τά­κτη­σης. Ἐ­πι­πλέον ἡ ἀ­πό­φαση τοῦ τουρ­κι­κοῦ Συμ­βου­λίου Ἐ­πι­κρα­τείας ἐ­πι­τρέ­πει στό Τουρ­κικό κρά­τος νά χρη­σι­μο­ποιεῖ ἕνα μνη­μεῖο τοῦ Χρι­στι­α­νι­κοῦ πο­λι­τι­σμοῦ μέ τρόπο πού ἀ­πο­βλέ­πει νά προ­σβά­λει τήν Ἀ­να­το­λική Ὀρ­θό­δοξη Χρι­στι­α­νική Ἐκ­κλη­σία, ἀλλά καί τίς λοι­πές ἀνά τόν κό­σμο χρι­στι­α­νι­κές ὁ­μο­λο­γίες, κα­θώς ὁ Ναός αὐ­τός ἀ­πο­τε­λεῖ γιά τούς χρι­στι­α­νούς ἀνά τόν κό­σμο ἕνα ἀπό τά δι­α­ση­μό­τερα καί ἀρ­χαι­ό­τερα δεί­γματα χρι­στι­α­νι­κῆς να­ο­δο­μίας μνη­μει­α­κῶν δι­α­στά­σεων.

Στό ἴ­διο κλίμα, ἀ­να­κοι­νώ­θηκε ἀπό τή Δι­εύ­θυνση Θρη­σκευ­τι­κῶν Ὑ­πο­θέ­σεων τῆς Τουρ­κίας ὅτι θά κα­λύ­πτον­ται οἱ χρι­στι­α­νι­κές ἁ­γι­ο­γρα­φίες τοῦ μνη­μείου κατά τή δι­άρ­κεια τῶν ἰσ­λα­μι­κῶν προ­σευ­χῶν μέσα στό μνη­μεῖο (δη­λαδή πέντε φο­ρές τήν ἡ­μέρα) καί δέν θά ἐ­πι­τρέ­πε­ται ἡ εἴ­σο­δος κοι­νοῦ κατά τή δι­άρ­κεια τῶν προ­σευ­χῶν. Ἑ­πο­μέ­νως, θά πε­ρι­ο­ρί­ζε­ται ἡ ἐ­λεύ­θερη πρό­σβαση κοι­νοῦ σέ ὁ­ρι­σμέ­νες ὧ­ρες καί θά κα­λύ­πτον­ται τά χρι­στι­α­νικά στοι­χεῖα τοῦ Ναοῦ, ἀκρω­τη­ρι­ά­ζον­τας μέ αὐτόν τόν τρόπο βά­ναυσα τήν εἰ­κόνα καί τήν ἀ­κε­ραι­ό­τητα τοῦ μνη­μείου, προ­κει­μέ­νου νά κα­τα­στεῖ ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος. Εἶ­ναι ἐ­πί­σης προ­φα­νές ὅτι οἱ ἐρ­γα­σίες συν­τή­ρη­σης τῶν χρι­στι­α­νι­κῶν ἀρ­χαι­ο­τή­των τοῦ Ναοῦ θά ἀ­να­στα­λοῦν, κα­θώς δέν συμ­βι­βά­ζον­ται πλέον μέ τή νέα χρήση τοῦ μνη­μείου.

Τόν Ναό ἐ­πι­σκέ­πτον­ται χρι­στι­α­νοί προ­σκυ­νη­τές ἀπό ὅλο τόν κό­σμο, με­ταξύ τῶν ὁ­ποίων καί μέλη τῆς Ἐκ­κλη­σίας τῆς Ἑλ­λά­δος, οἱ ὁ­ποῖοι δέν θά ἔ­χουν ἀ­κώ­λυτη πρό­σβαση στό μνη­μεῖο ἐν ὄ­ψει τῆς με­τα­τρο­πῆς του σέ ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος καί τῆς ἀ­πό­κρυ­ψης τῶν χρι­στι­α­νι­κῶν ἀρ­χαι­ο­τή­των του (ψη­φι­δω­τῶν κ.λπ.).

Γιά τούς λό­γους αὐ­τούς αἰ­τού­μα­στε νά ἀ­σκή­σετε τίς ἁρ­μο­δι­ό­τη­τές σας κατά τίς Δι­ε­θνεῖς Συν­θῆ­κες γιά τήν προ­στα­σία τοῦ μνη­μείου καί νά ἐκ­δη­λώ­σετε τήν ἀν­τί­θεσή σας στή με­τα­τροπή του σέ ἰσ­λα­μικό τέ­με­νος.

† Ὁ Ἀθη­νῶν ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ, Πρό­ε­δρος

Ὁ Ἀρ­χι­γραμ­μα­τεύς

† Ὁ Ὠρεῶν Φιλόθεος»

Ἡ παραπάνω ἐπιστολή ἀπεστάλη μεταφρασμένη καί στήν Ἀγγλική γλῶσσα, ὡς ἀκολούθως:

«As you know, as of March 16, 1983, the Turkish State has ratified the International “Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage” (UNESCO, Paris 1972).

The Church of the Holy Wisdom (Aghia Sophia) of God was founded by the Christian Emperor Justinian, inaugurated on December 27, 537AD and was designed as a space for religious worship, dedicated to the Wisdom of God, Jesus Christ. It is a masterpiece of architectural genius and world-renowned as a monument of Christian culture par excellence. Its value remains universal because Christianity is of a supranational, ecumenical radiance.

After 1453 the church of Haghia Sophia was converted into a mosque. From 1573 the church and its elements suffered damage caused by the Ottoman State (destruction of Christian elements of the church, dismantling or plastering of mosaics, coating of walls with Islamic motifs so that Christian icon paintings may be covered) and additions irrelevant to its purpose at the time of its construction (addition of minarets, addition of Islamic symbols of Khalifs to the interior of the church) so that it may be used as a mosque. This use was aimed at symbolising the conquest of Constantinople by the Ottomans on a political level.

By means of a Cabinet decree of Turkey dated November 24, 1934, the church was turned into a museum, its nature as a monument was recognized and its Christian name (Haghia Sophia, Ayasofya) was preserved.

In June 1931, the American scholar and archæologist Thomas Whittemore was allowed to proceed to the uncovering of certain significant mosaics depicting Jesus Christ, the Mother of God, Saints of the Eastern Orthodox Church of Christ, as well as Christian Emperors of the Eastern Roman Empire. Recently, further Christian antiquities that had been covered by the Ottomans were unveiled (mosaics depicting six-winged Seraphs).

On July 10, 2020, it was announced that the Turkish Council of State (10th Chamber) accepted an annulment claim lodged by the “Association of Foundations and Service to Historical Artefacts and the Environment” and revoked the aforementioned Turkish Cabinet decree of November 24, 1934, thereby allowing the conversion of the monument into a mosque.

Essentially, the ruling of the Turkish Council of State converts the Church of Haghia Sophia from a monument of cultural heritage into a symbol of conquest. Moreover, the aforementioned ruling enables the Turkish State to use a monument of Christian culture in a manner intended to insult the Eastern Orthodox Christian Church as well as the other Christian denominations around the world, as this church constitutes to the Christians of the entire world one of the most famous and ancient examples of monumental Christian church building.

In the same spirit, it was announced by the Directorate of Religious Affairs of Turkey that the Christian frescoes of the monument will be covered during Islamic prayers inside it (i.e. five times a day) no will members of the public be allowed to enter it during prayers. Therefore, the free access of the public during specific hours will be limited and the Christian elements of the church will be covered, thus brutally mutilating the outlook and the integrity of the monument, so that it may be rendered a mosque. Furthermore, it is obvious that conservation work on the Christian antiquities of the of the church will be suspended, as they are no longer compatible with the repurposing of the monument.

The church is visited by Christian pilgrims from around the world, among whom members of the Church of Greece, who from now on will have no unobstructed access to the monument in view of its conversion into a mosque and the hiding of its Christian antiquities (mosaics etc.).

For these reasons we kindly request that you exercise your powers pursuant to the international treaties for the protection of the monument and that you manifest your opposition to its conversion into a mosque in the way(s) that you deem most effective.

† IERONYMOS of Athens, President

The Chief Secretary

† Philotheos of Oreoi»

Ἐκ τοῦ Γραφείου Τύπου

τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος